22 The fruit of the Spirit is love, joy, peace, forbearance, kindness, goodness, faithfulness, 23 gentleness and self-control. Against such things there is no law. ( Galatians 5:22-23 )  

Tuesday, October 11, 2011

Zomi Tangthu Khen Pi ( 12 )

1. A pianna leh a neu lai thu:
Nekzom’ tapa Kaihmaang in, Mualbem khua-ah Hausa a sep hun sungin Zaangthuk’ tapa Maangkim leh Pi. Lawmdim in, tapa khat nei uh a, a min Khanthuam a phuak uh hi. A nu a pate khan’ hun laitakin Teizaang khua-ah siah kai masate hilo uh hi. Teizaang khua a nasat masa Zahlang mi Bawihang in Mualbemah siah hong kai masa hi. Ama khan’ hun laitakin Tanlai Teizaang dong ukin siahlawh na kai ngei hi. Bawihang pen a pil na lam sangin thatang hatin a hangsan mi khat a hi hi. Tua hun laitakin Khamtungah mi kitam nailo-in khua khatah inn li inn nga khawng bek kiteng lingleng hi. Bawihang galhang a hihna hih bangin hi bangin la na om hi.
(a) Hong en un hong en un geelkawn nuai hong en un,
(b)Geelkawn nuai hong en un lailu siavau paak bang, na ci hi.


Tua hun laitakin gal lutang sing tungah suang lo-in tuum khau heekin geelkawn luigal leh luigal-ah sing phutin tuumkhau khungin gallu suang uh a guipi khatkhat ngah thei uh hi ci-in ki gen hi. A hi zongin Bawihaang hong kiamkikin, Teizaang khua Sukte Kaihmaang in hong uk leuleu hi. Kaihmaang zong hong hat mahmahin a khuakim khua pam in hong zahtak mahmah hi. Kaihmaang khang hunin sum leh paai tampi nei hi mah ta leh, a neih a lam teng lakpanin Sialsut tei a kici Teipi khat nei a tua pen a manpha mahmah hong suak hi, Bang hang hiam cih leh, Sukte mi khempeuh a ton ciangun Kaihmaang’ sialtei lo-in sial sun theilo se uh hi. Tua teipi pen Heilei khua Hau zanang’ innah om hi. Tua sial teipi sap dingin sialsa bakpi tawi nih tangta-in kisap ngiatngiat hi. Ama teipi lo tawh sial ki sun theilo hinapi-in asial sutman dingin a mit leh a mit kikal a a vun bek aman ngah hi. A u anaute’ khem hilo-in a tul pipa un a telsak a hi hi. Bang hangin tua lai mun tektek na la se hiam cih leh, tua hun laitakin dawi ki kihta lua mahmah a hih manin, losia biakna-in nei uh a tua hangin tulpipa in zong a na tel hi ding hi. Tu hun Pasian’ thu ih theih khit hun ciangin hong kitelsak hi leh bel sial mai vun sangin Kaihmaang’ teipi sap mah ki tel zaw ding hi.

2. Tagah mite’ simmawh khat hi:
Khanthuam’ pa Maangkim hi ta leh, Khanthuam mahmah hi taleh mi zawng, mi genthei khat ana hihmanun a tanaute in beh leh phungin zong sim lo uh hi. Khanthuam’ kum sawm khawng a phak laitakin khat vei a lawmte tawh Teizaang tual bawlna-ah mite in tual la a sak laitakun vapai kha uh hi. Tua laitakin Limkhai Hausapa Zelvum akgia sawnkai tot kawmin a lum a tei tawh a va pai phei pen a lawmte tual sung a ki mawlte in suangtang a lot uh leh a khang a ki liansak mahmah a pai bulbul Zelvum’ va kha citciat hi. Hausa pa zong mi ki liansak mahmah khat a hih mah bangin heh sa-in tual sungah va lut a, “Suang tawh kei hong deng kua nei vuam,” ci-in a dot ciangin a lawmte in, Khanthuam tagah khat a hih manin, “Khanthuam hi,” ci-in Khanthuam khiat mikmek uh hi. Mualbem khua Hausa Kaihmaang’ inn a tun ciangin Limkhai hausapa Zelvum in Khanthuam’ kiangah, “Suangtang tang 7 tawh kei hong deng na hih manin suang tang khat ciangin vok tukthum khat ta tawh nong kitat kul ding hi,” ci hi. Amah tagah ahih manin vok tukthum sagih cih thadah khat zong nei zolo hi. A u anau te’n lah huh nuamlo a hih manun Zelvum in, “Tua ahih leh, a sa sanin to hong kai ta hen a cih ciangin Khanthuam in zong sasan piak ding hong ciam pah a, Tua ni a kipan Limkhai Hausapa’ tungah sila-in to va kai hi. A u anaute in vok tuk thum khat tawh tan nuam hi leh tan zo ding uh hinapi-in tan nuamlo uh hi. Bang hang hiam cih leh apa khang a kipan mizawng, mi genthei a hih banah a pa’ sihsan khit ciangin tagah khat a hihmanun a u anaute in simmawhin u leh nau beh lehphungin zong simlo uh hi. Tua hunin Khanthuam neu lai-in, apa Maangkim in sihsan baih a hih manin tagah hong suak hi. Tua bangin a pa Maangkim in hong sih san ciangin lungkhamna, haksatna bawlsiatna tampi hong thuak toto hi. Amah tagah khat hi-in a khoi a vak ding gina omlo a hih manin anduh gilkialin vak kawikawi hi. Khat vei Guite Pauhau in, “Khanthuam ka lo buk vuah giakin ka an uh hongneksak hi,” ci-in thu bawl hi. Tua ciangin aman zong va thuum a, “Sialna deih leh leitawi-in hongpia nung sum na deih leh leitawi-in hong pia nung,” a cih hangin Pauhau ut tuanlo-in a liang vei lam tawh to va kai leuleu hi. Tua bangin a hilopi mite’ simmawhna nakpi-in hong thuak kawikawi hi. Hongkhan toh ciangin Mualbem khuakim a ki heina peuhmah nuam sa nawnlo a hihmanin, Lamzaang Guite a phat laitakin Pumgo va belin Lamzaangah va teng hi. Khanthuam in a nu Lawmdim’ kiangah zi a neih ding leh a neih loh ding dong a, a nu in a thukimpih ciangin Kaihmaang’ tanu Gawhciin tawh hong kiteng uh hi. Khanthuam in ta tampi, 1.Kamhau,2. Gopau,3.Zakhai.,4. Zapau,5. Khanzam, cihte hong nei hi.

3. Khanthuam mitei khat hi:
A hi zongin Khanthuam a neulai a kipanin kizenin mi teitang mahmah khat a hih manin, Ukpi hihna lungsim khat pua pah mawk hi. Gam lak vakin zusa vasa a matna vuah a lawmte’ matsa tung panin a liang peuh ne thei zel hi. A mah pen apil simsim khat a hih mah bangin, khat vei alawmte tawh a ling min bakna vuah nahkhu teh khat nahlawngin bawlin tua sungah lingmin a dim sitsetin a koih khit ciangin a lawmte tawh hih bangin thuciamna khat hong bawl uh hi. “Guai, nah khu teh nah lawngin bawl tek ni in a dim a ngah masa peuhpeuh saili tang nah lawng dimta leh, zusa vasa a man ih om ciangin a phei khatta ki pia ding hi hang,” ci-in kiciamin thukimna hong nei uh hi. Tua ciangin a lawmte in zong lo ngeingai uh a, tawmvei sung a lawh khit ciangun Khanthuam in a lingmin lawhsa, a selna pan lakhia simin, “En vo, ke’n a dim ngah ta ing ei,” ci-in lak a hih manin a ki ciamna bangun alawmte in nisimin saili tang nah lawmg dimta leh zusa vasa a mat simun a liangta Khanthuam’ tungah hong pia den uh hi. Tua hun laitakin Khanthuam in Joseph bangin mang khat hong man a:-
“Ka mangin mawngpi kung lian mahmah khatin po ing. Tua mawngkung pha-in gah pha mahmah ahihmanin a tungah zusa vasa in nuamsa-in mawng min bawmin om ngeingai uh hi,” ci-in a nu kiang leh a lawmte’ kiangah gen hi. Amah tagah khat a hih hangin upa pawl khat in a ma om dan leh a mang hong leptoh ciangun, hih pa pen hong khangto leh ni dang ciangin mi’ lelh mahmah khat leh mite’ tungah a tuang pen, mite’ thudot khat hong suak thei kha ding hi, ci-in lauthawng mahmah uh hi.
Zi leh tanei a hong khan zawh ni khatni-in Guite khangno teng in, Tedim khua-ah va teng ni ci a hong vaihawm ciangun, amah zong Tedim khua-ah hong teng to hi. A hi zongin gal vai, sa vai-ah Laamzaangte vaihawmna mah kimang hi. Tua hun laitakin Tedim khuakim a teng Laang Zalian pilin siamin minthang pen a hih manin, Khanthuam in, u leh nau lah gina neilo ka hih manin zawl hoih khat beek zongleng hoih ding hi ci-in Lang Zalian’ kiangah hong hawh hi. Lang Zalian’ kiang hong tun ciangin Lang Zalian in, “Bang ut na hiam,” ci-in a na dot ciangin Khanthuam in, “ Kei pen ka u kanau’ omna Teizaang khua hi a, tu-in kei bek Guitete’lakah ka teng hi, ka si ka hing zongin hong thei, hong don ding zawlhoih khat zong a nang kiangah hong pai hi ing,” a cih ciangin Lang Zalian na nuam mahmah a, “Kei zong utam nau tam neilo hi’ng nopna dahna na tuah ciangin hong thei sak in,” ci-in zulupin hoih takin leng na do a tua ni a kipan Lang Zalian tawh zawlin hong kiman uh hi. Tua hun a kipanin Khanthuam gal vai sa vai- leh hawm leh genah mi kician mahmah khat hong suak to a, aneutung a kipan tagah mi genthei khat a hihmah bangin, gilkial dangtak zong thuak zo-in, vaihawm thu genna-ah a gen khempeuh hoih kisa thei mahmah hi.
4. A kithah sawmna:
Khanthuam pilin teitangin vaihawmin hong om toh ciang leh, tapa tampi hong nei-in aneu tung akipan amang leh a om dan tawh hong et toh ciangun, Tua hun lai a Hausa kua a kici Maangkua teng kipawlin bawlsiat theih ding lampi hong zong uh hi.
Khanthuam pen a neutung a kipan apil, a tei, a thahat khat a hih mah bangin, Khai vei Vangteh Pauhaute’ tonna-ah, Khanthuam’ hatna a theih nop man uh leh a bawlsiat nop manun gua khat phutin sathau zol dikdek a a nuh khit uh ciangin, a dawnah sa bak khat koih uh hi. Tua ciangin khanthuam sam uh a, “Hih gua tungah kah inla a dawn na tun ciangin a dawn a sabak na kamah koihin zu lei suk kumin na bungbu leh lamin hong kum suk kik inla, a nuai a zu kilup a kan dong tep in, tuabang na hih zawh kei peuhmah leh hong that ding hi ung,” ci-in anuaiah zu lupsa-in koihin simmawhna tawh sawl uh hi. A mah zong kahto-in a dawna sa alak khit ciangin a cih bangun zulei suk kum bangin a bungbu sa-in hong kumsuk kik a, a nuai a zu tep kawm a hih manin gim mahmah hi. A gei a mi khat in zong hehpih huai sa a hih manin a tui tawm na buak simsak a, zo ciai ci-in a lu phot toh sak hi. Tua munah mite’ simmawhna pan a sih ding khat vei na kipelh hi.
Tua bang a asimmawhpa uh hong khang to-in hongpi cin semsem tak ciangin a nuai a hausa kua teng in a thah theih nadingun nakpi-in hong sawm uh hi, Tua Maang 9 ih cihte in:-

(1) Vungh Vial (Saizaang khua )
(2) Tun kam (Vangteh )
(3) Maang Song (Laamzaang )
(4) Domaang (Lophei )
(5) Ciangphut (Kalzaang )
(6) Suanthuk (Thuklai )
(7) Gomaang (Khuasak )
(8) Hangkam (Buanman )
(9) Kaihmaang (Mualbem ) te a hi uh hi.

Tua mite’ thah sawmna thu Khanthuam in a theih ciangin, A,D.1783 kumin Mualbem khua panin a zi atate tawh, tai-in Guite Kamlam na bel hi. Khuangnung hausa Manlun minam Laangza, khibah gui khat pia a, “Kei hong thah sawm ka galte hong pai cih na theih phetin a sun azanin hong hilh in,” ci-in cial hi.
Khanthuam zong a lungkham lua a hihmanin a cih nading theilo-in Tedim khuakim Leiluum gam pan kipanin Minsan (Gawng gam) Teklui, Mualzaangte-ah vak kawikawi-in nitak khuamial khit ta ciangin daipam inn nawl khat peuhah va giak thei zel hi. Tua bangin zin a tun na khempeuhah, “Tulaitakin no khua sung khawngah bang thu lamdang khawng om a hia,” ci-in a dot kawikawi ciangin nupi khat in,” Bangmah thu lamdang om kei e, Khanthuam’ lutang suan nading singgil ki topsan tua lo buang thu lamdang om kei,” ci-in gen hi. Amah zong tua thu hong zak ciangin thu hoihlo mahmah khat za kisa a hihmanin ka sih ding na mahmah ta hi, ci-in lungkhamin singnuai khatah thu ngaihsunin hong tu hithiat hi. Tua munah a lungsim hong geelgeel ciangin thu hoih khat hong phawk khia a, asuah tak nadingin a ban bulah khau khat tawh nakpi-in hong gak leh a khut dawh hong mang hi. Tua hun laitak pen dawisa, siampute khutdawh domte a ki up san mahmah laitak a hih manin, hih thu tawh suakta kha ning cih hong phawkkhia hi.
Tua ciangin hong ciahkik phot a Tedim khua hongtun ciangin, lokho hong kineih phot hi. Hausa kuate in mi khat hong ensim sak uh a, Khanthuam in balzaangah lo a kho takpi mah hiam? ci-in ensim sak uh hi. Khanthuam in tua thu a theih ciangin, Baalzaangah bal tuh kineihin a thung sungah suangtum pua a bal danin lei sungah suangtum tuh hi. A en simte in Khanthuam tai khia pak lo ding hi bang hang hiam cih leh balzaangah bal lim tuh mahmah hi, cih a gen ciangin tu’n that zo ngawngaw ding hi hang ci-in lungmuang takin om hithiat uh hi.
Tua teng kawmkal panin ni khat anne tui dawn lo-in a lupna tungah, cina-in hong lupcip hi. A zi zong alungkhamin, “Bang tuak na hiam? Bang a cina hiam? Bang duh na hiam? ci-in a dot leh, “Ka ci na peuhmah in bangmah ka duh ngap om kei,” ci-in dawng kik hi. a zi alungkham lua mahmah a hih manin Khanlam va ko a, Khanlam zong hong paipahin Khanthuam’ mai a muh ciangin a si khat zong om nawnlo a mai dang dekdak a om hong muh tak ciangin a lung uh khamin, a si takpi ding hi khong tah ci-in Siampute khutdawh dom dingin hong sam uh hi. Dawisa siampu pa in zong a khut dawh hong dom leh a khut dawh khat zong om nawnlo a hih manin a si takpi ding hin teh, ci-in ummawh hi. Khanthuam a dam lohna thu hausapa in a zak ciangin siampupa samsakin a thu ala dong hi. Siampupa in, “Khanthuam pen no’ thah kullo-in zingsang khua vakma-in si ding hi, a khut dawh ka dom leh om nawnlo hi. A nak lai, a mit a hak lai hi bek hi. Na up kei uh leh va en un,” a cih ciangin, Lamzaang tangval khat pai sak pah vingvengin a va et sak uh leh, a zi zong alawmpa si takpi ding hi ci a dah a lungkham a a kahkah laitak va tuak hi. Tangvalpa zong ciah kik pah vingveng a siampupa gen dan a manna thu leh a tuah thu a va gen ciangin, “ei thah kullo a si ding a hih leh hoih hi,” ci-in a thah sawmna panun hongkhawl phot uh hi. Khanthuam gim a hih manin Khanlamte innkuan in giahpih uh hi. Leng la dang teng hong ciah khit tak ciangin Khanthuam damdamin hong tho khia-in Khanlam tawh vai hong hawm uh a, Rallang Khuangceu bel ni, ci-in khensatin a zan azanin a zi a tate tawh hong pai khia uh hi.
Tedim khuanawl hong tun ciangin Khanthuam in Paukam sawmgiak a mangngilh lam hong phawkin hong kap hi. Khanlam in, “U aw, dah kei in, ka si ka hing zongin kei man va la ning, muvanlai in zong a tui khuai ngeilo ci buang hi,” ci-in hong kithawi hi. Khanthuam in, “Pai ding na hih leh a khekhuan panin zawt phei lecin a kheme na tawng incin kheme tawng na zawt khaknak leh thakhatin kaikhia-in hong tai vingveng un,” ci-in vaikhak hi. Khanlam hong taipah vingvengin hausate’ ham a lumte a khe khuan taw lampanin va zawt a kheme tawng a zawt khak ciangin thakhatin sikin Paulam zong a khekhuan taw lam panin tolhkhia-in a nihun hong tai khia pah uh hi. Saizaang khuavak ma deuhin tung uh a,Gualnamte Awnnang’ innah hong khawl uh hi. Khanthuam pen lau mahmahin pai suak nuam mahmah hi taleh Awnnang lungkim theilo-in Henmaang leh Vungvial va ko-in vok tuk thum khat gawh ding hong sawm uh hi. Khanthuam in, “Zu ki lup sa ki gawh hun hilo hi, sih leh hin ki tello a hihmanin na pai suak phot nung,” a cih hangin a lung uh kim theilo a hihmanun, “Saizaang gam sung peuhmahah kua mah in hong mat khak loh nadingun hong vaihawm nung,” ci-in, vok tuk thum khat hong gawh uh hi.Banghangin tua bangin na vaitut nuam uh hiam cih leh nidang ciangin Khanthuam khangin mi thupi khatin hong om ding lamen uh ahih manin amai a na en khol uh a hi hi. Khanthuamte Saizaang panin a tai khiat ding uh ciangin Awnnangte tawh “Ih tu ih ta khangah kua mah gal leh sa-in ki nei thei lo ding hi hang,” ci-in thuciamna hong bawl uh hi. An a nek khit uh ciangin tai khia pah uh a, a pai khiat limun a galte khua khungmual pangphungah hong suak suk takpi-in Vungvialte’ innah hong kinga uh hi. Tua te in, “Khanthuamte na thei uh hiam,” ci-in dong pah uh a, “Thei mah ung zingsang khuavakma-in paikhia-in tun gun galkah khin ding hi,” ci-in khemin a phak khak ding a dah manun zu lup uh hi. Tua khit ciangin delh teitei uh a, Khanthuamte in khuazingpi mahin khaukhungin a zi a tate uh gungalah a nawn khit ciangun amah a tawpna-ah khaugui tungah a luai laitak a galte in tuak uh a, Khanthuam khautung a luai a muh uh ciangin a khau sattat pah uh hi. Khanthuam in a khau limtakin len a hihmanin gunpiau lamah lawnkhia-in sih nading pan suakta hi. Hih thu tawh kisai-in Khanthuam in la khat na phuak hi:-




(a) Pham hen pham hen nong ci zongin phamna bonge, awnsing lelah bak bang kai siam lei ingh.
(b) Awnsing lelah bak bang kai siam le iinge, tangkhau lelah zawng bang tuan siam lei ingh. Na ci hi.

Tua pan tai suak uh a, Saukong (Hei lei leh suangzaang kikal) a tun dektak laitakun Khanthuam dai leengin a lum a tei a silate khat tawi sak hi. saukong ciang a tun uh ciangin, galte tawh kituak uh a Khanthuam sa-in thal tawh kap lum uh hi. Galte’ khut sung panin Khantuam suak ta leuleu hi. Khanthuam pai suak vingvengin Manlunte va bel hi. Manlunte in sial khat na gawh uh a Khanthuamte a sel theih bangin sel uh hi. Hausa kuate in Khanthuam a sul a khapin hong delh veve uh hi. Manlunte’ kiang hong tun ciangin a omna hong dong pah uh hi. Manlunte in, “Na zon nopna peuh uh inn sung innpua zong un, a hi zongin sutpi gei a seng ki khuhna pen pusa thoihna a hih manin su kha kei un,” ci-in inn sung a ki lawmna khempeuh zongsak uh hi. Ahi zongin mu zolo uh hi. Bang hang hiam cih leh a sutpi gei lawhpi sungah lawhpi khuhin asel uh a hi hi. A galte’ ciah khit ciangin gungal pawi gamah kha uh a Rallang khua Hausa Khuangceu va bel uh hi, Manlun te’n Khantthuam a phuahna la hi bang khat na om hi.


(a) Om muang siing ta apau in e bawh al bang get ning ci e,
(b) Ka nuam lo e Lun vontawi hi’ng Ral khua-ah zin bang khange,

(Bang hangin hih bangin la na phuak uh hiam cih leh Khanthuam hingmatin a galte in a cil hing geh sawm uh hi.)

1. Rallangah Sialcingte’ kidemna
Khanthuamte Rallang a va tun ciangun Khuangceute’ inn va tun den pah uh hi. Khanlamte innkuan a hih leh Khuangceute’ inn tung nuamlo-in, khuanawl singnuai khatah teng uh hi. Rallang khua a tun ciangin Kamhau in a lawmte tawh sialcing khawm zel hi. Khuangceu in Khanthuamte’ om nading inn lam 10 lamsak pah hi. Khanlam in Thlanrawn hausa Tlangtirh va bel hi. Khanlam zong Khanthuam mah bangin galhang tha hat khatin minthang hi. Conghu leh Thlantirh kikal Daltlan mual pen Khanlam’ galmual ci-in tu dongin ki ciamteh hi.
Khanthuamte pata Kamhau tawh Rallangah hong khangto uh a, Kamhau hong gol ciangin a pa mah bangin galhang thahat khatin hong piang hi. Ni khat a sial cinpih a lawmte uh tawh kiciamna thuciam khat hong bawl uh hi. Tua hun laitakin Rallang khua Dokhen in uital gilo mahmah khat nei hi. A kiciamna vuah, “Dokhen’ ak bu bah a aktui a la zo ih om leh vasa ih mat simin a awmsa nisimin saili tang hai khatta ki pia ding hi hang,” ci-in kiciamna bawl uh hi. Tua bangin kiciamna hong bawl khit uh ciangin khat khit khat hanciamin ki thawi uh a, a hi zongin uital hang lua mahmah a hih manin a la ngam kua mah omlo uh hi. Tua ciangin Kamhau hong kipan a uital in an a nek laitak tawh kituakin damdamin gem khiankhianin Dokhen’ akbu bah a aktui va la zo zenzen hi. Uital in a theih ciangin delh pah a, a man sa guh khat pua sim a hih manin saguh a paih leh uital in saguh bawhpah a tua pan suakta hi. Tua ahih manin a lawmte tawh a kiciamna om bangin sialcing naupang khempeuh in zusa vasa amat uh ciangin a awmsa leh nisimin saili tang hai khat ciat Kamhau’ tungah pia pah ngiatngiat uh hi.

Tua khit ciangin Rallang khua mi Kawlphung’ sialtal a hang mahmah khat hong om leuleu a, khua sung mite lokuan sing pua ngam kuamah omlo hi. Hausapa Khuangceu in khua sung tangval teng khawm a, “Kawlphung’ sialtal a kap lum ngam ma om uh leh Hausa upate leh galman sa mante bangin nekna dawnna-ah zu hai sa bak ne khawm dawn khawm ding hi hang,” ci-in thuciam hi. Tangvalte tua sialtal kap ngam kua mah omlo hi. Kamhau zong tua sialtal sawm dingin hong kipan leuleu a sialtal in amuh ciangin na delhpah takpi hi. Kamhau lau hetlo-in sing phung khat bel a ngim cintenin nuamtakin a kap leh, atal kha-in tuk pah hi. Kamhau bek in tua sial kap ngam a hih manin Khuangceu leh a khua sung mite Kamhau’ tungah lungdam thei mahmah uh hi. A kamciamna om mah bangin Khuangceu in Kamhau pahtawina a piak banah, khua sung tangval teng uksak pah hi. Pawi gamah Khanthuam sau veipi vaitham a, a tapa Kamhau leh Ciinngul hong kitten lai-un zong Khuangceu in nakpi takin lopsak hi, kici hi.

2. Khanthuam in Rallang pan a galsimna:
Hun khat ciangin Khanthuamte pata in thu kikupna hong nei uh a, amah that nuam a a zongzong Hausa 9 teng sim dingin vaihawmna hong nei hi. Tua thu Khuangceu leh a upate’ kiangah gen uh hi. Khuangceu in zong thukimpih a a kisam bangbang huh dingin kamciam pia hi. Khanthuamte pata zong nuam mahmah uh a hih manin galsim dingin hong kithawi pah uh hi. Amasa penin Mualbem khua sim masak ding hong sawm uh hi. Mualbem hausapa Kaihmaang’ kiangah kamtai khat paisak masa hi, Mualbemte in hih thu a zak ciangun kilemna bawl dingin mi khat paisak kik leuleu uh hi. Kaihmaang in tua kilemna thu gen dingpa’ maitang dingin zam hoih simsim khat puasak hi. Tua tawh kisai-in Kaihmaang in hi bangin la khat na phuak hi.
(a) Ka zam luang in gunpi tuang lam tawn, ging dimdim e Rallang-ah tuang tung tah ee,
(b) Ngawn ii zuapa sim lei-ah lungzuangin sinthu soina Rallangah dawhin tam nah ee,
Tua bangin kilemna hong bawl ciangun Khanthuam in Mualbem hausate kiangah, “Tua bang a hih leh hong sim nawn kei ning in ka galsimna khempeuhah hong huh un,” ci-in thu zasak a, tua ni a kipanin Khanthuam’ galsimna khempeuhah Mualbemte in huh tawntung uh hi.

3. Vaangteh simna:
Khanthuam in Rallang khuate, Mualbem khuate leh Limkhai a atote tawh vaihawm khawmin Vangteh khua sim dingin hong kithawi hi. A galsim ma-un thuciamna khat bawl masa uh a, “Sum leh paai ih lak leh kim hawm ni, a si amang ih om leh ih phu ki laksak ding hi hang gal nih ih mat leh kim hawm ding hi hang,” ci-in kiciamna hong nei uh hi. Khanthuam vai hawmin Limkhaite’ kiangah, “No khua khung pan hong delh suk unla, ko khuataw lam panin na pang nung,” ci-in a vaihawm khit ciangin, Limkhai ten khua khung panin hong notsuk takpi uh a, Khanthuamte in a taw lamah ngataw khak bangin na pang uh hi. Tua bangin hong sim uh leh Khanthuam’ pawlte in gal 70 man uh a, Limkhaite in 7 bek man zo uh hi. Khanthuam’ pawlte a gal mat teng uh tawh ciah pah vingveng uh hi. Mualpi Vangteh’ khuagal Saizaang’ gam a tun uh ciangin Limkhai a topa Zelvum in gal muh a, “Khanthuam aw ih ciamsa hilo a hiam nong ngak in,” ci a agal sap leh Khanthuam in, “Limkhai ka topa aw Pauhau’ saliang tawh na ciah ta in,” ci-in a khut vei lam lehsan hi. Bang hangin hih Vangteh khua hong sim masa hiam cih leh, a neu lai-in Pauhau in a simmawhna leh a bawlsiatna huhau-in a liang vei lam a neksak pen lungkimlo lua a hih manin a phulakna a a sim masak a hi hi. Limkhai a topa’ kiangah Pauhau’ hong nek saliang tawh na ciah in a cih mah bangin Limkhai te’n a galmat 7 leh Pauhau’ tunga saliang vei tawh lungkim takin na ciah uh hi.
Vaangteh khua zo-in a galmat 70 teng tawh Rallang khua hausa Khuangceu’ inn a tun hi. Khuangceu in tua galmatte sang lo-in Khanthuam pia kik hi. Khanthuam zong nuam mahmahin sial 50 tawh gal ai hi. Mualbem khuate zong samin Kaihmaang tua pawi sim dingin hong pai a, sagualin sial khat a go hi. A gal zawhna la Khanthuam in hi bangin la na phuak hi.

(a) A misiala ka tut bang leng vehe, Pauhau sawmsial a ka tut bangleng veh,
(b) Siing ii lelah langla bawm ka tut bang leng veh, siing ii lelah langva bawm bang leng veh,
(a) Zangtui kaih dial teeng in ci e, ka nuamlo luunta hi’nge,
(b) Ka zua’ cial dawh cial phei tungah khamu kha tawh heek ingee,

ci-in thau meihal lawnin, mu kha siik leh sawnkai totin lum leh tei tawh lungdamin lamin gal a ai hi. Khuangceu’ zi a pi Gawh Ciin in zong la khat na sa a,

“Ka pu von vang in e minung kan cang thei ta, ka pi sei cawi in e, khuang kan cawi e Ralti kan vang khua-ah,” cihla sa kawmin a nupa-un kikawi-in inntual song nuai-ah lungdamin kikah uh hi.

Tua khit ciangin Khanthuamte in amah a thah sawm Dimpi, Dimlo, Saizaang, Phaileeng, leh Kalzaang a kipan leitawhtan leh tuanlui teng sim kawikawi-in zo hi. Gal zo a hong ciah ciangin Vaangteh khua mi Khupson in dawnin la na phuah a,

(a) Kawltei hiam masuan a sialluum na tawi, do lai natup tung baw lai na ci nam aw,
(b) Lomei kai ciciai nuai-ah thai ang lai-ah, hautawi’ luunta tung ta leng na ci nam aw.
(Mi’ khua bel a galhat sahat a a omna a phuah a hi hi.)

Tua bangin Khanthuamte in Tedim gam hong sim zel ciangin Tedim gam a Hausa upate in Khanthuam in bang deih hiam ci-in dong sak uh a, “Kei zong Zahaute’ tungah to kai-in siah tuamtuam ka piak mah bangin ka zawhna khuate pan inn saliang, gam saliang, tuk an, khal an akipan siah tuamtuam hong kai ding hi’ng,” ci-in siah a deihna la khat na phuak hi.
(a) Hialnen tulsing khaksak aw mel a deih aw, a nah nim ven maukin’ luimaang bang bawm ee,
(b) Luumsuang lawn leng a lel tuk lah buang inge, nau bang kap leng kham kha nu’n man diai ci ee,
Khanthuam in pawite thu zawhin Pawite tampi tawh mal gam, Tedim gam lamah hong lut uh hi. Bang hang hiam cih leh Pawite in Khanthuam hausa bangin nei uh a, Hauhsakna tawh Mualbem khua a pai ding thukim uh hi. Tua dingin pawite’ tungah Khanthuam to va kai hi. Behiang kum 3 a cin sialin Taisunte’ tungah sial khat siahin pia den hi. Hih thu siksanin Britishte hongkhan ciangin, “Sukte in sialsiah hong pia a hong to kai uh a hih manun, Ko, hausa-in pang ding hi ung,” ci-in ngen uh a, a hi zongin British in na phallo hi.
4.Teizaang Mualbemah ciahkikna:
Khanthuamte Rallangah kum 10 sung bang hong om uh a, Khuangceu leh Mualbemte’ huhna tawh amah a thah sawm mang 9 te simin zo hi. A lam kiatna Mualbem khua a itna bei theilo hi. Ciah kik nuam mahmah uh a hih manin, thu kikupna hong nei uh hi. Mualbem khua-ah ciah kik ding Khungceu’ kiangah hong nget ciangin Khuangceu in a khuapih mite khawm a, thu kikupna bawl hi. “Khanthuamte pata pen galhang thahat hi a Rallang khua hong tawisangte a hih manun a ciah ding uh hi theilo hi,” ci-in phallo uh hi. Khuangceu in Khanthuam’ kiangah, “Ko ngeina bangin, dialkaih teng inla, tuk tumin ih sam phek ki bang sak ni, hih Rallang khua-ah siahtung siah phei ih nekleh nekhawm dawnkhawm ni,” ci-in nakpi-in zol hi. Tua ciangin Khanthuam in Mualbem khua thu zasak sim a, a u anaute kikan sak hi. Khanthuam hong ciahkik kei a leh khua-ah teng zolo ding hi ung, ci sak hi. A hi zongin Khuangceu in phal tuanlo hi. a topa in a phal lohlam a theih ciangin khanthuam in a samte kiangah,” Khat vei hong paikik un,” ci-in gen hi. Tua bangin hong pai kik uh hangin Khuangceu in phaltuanlo hi.
A hi zongin a tawpna ciangin atapa Kamhaute inn kuan 1795 kumin ciahsak a Khanthuam a ciah theih loh ciangin Mualbem khua angaihna la hi bangin na phuak hi.

(a) Sim lei leh thangvan kalah zaangni suake, zangsuang ka vangkhua a taang lainam aw,
(b) Zaang suang vang khua lomei-in kai ciciai e, ngilh nadingin ngaih minin na luang hen aw,

Kamhaute innkuan Mualbem a tun zawh uh kum 5 hong cin ciangin, a nuleh apate ngai mahmah uh a hih manin Rallangah va hawh zel uh hi. Khanthuamte Mualbemah aciah kik theih nading kikum kik uh a, Hauhtuang’ kiangah, “Ka zam na zuak in la sial na khot zahzah hongpuak in,” ci-in vaikhak hi. Hauhtuang in a zam sial 8 khawng a, Khanthuam puak pah hi. Khanthuam in pawi hausa Thlanrawn, Ramthlo, Khuangli, leh hausa dang teng kiangah mualbem khua ka ciah kik theihna dingin hong nget pih un, ci-in sial tawh cial hi. Huasate tawh anget hangin Khuangceu in phal tuanlo hi. Khanthuam in a khipi tang 2 Hauhtuang zuak sak leuleu a sial 7 khawng hi. Tua sialte mah Rallangah Hauhtuang in puak to leuleu hi. Tua sialte tawh Ramthlo hausapa Tlangtirh makai-in Khuangceu kiangah ngen uh a, “Sal tai in a khua zuan gal tai in a gam zuan a cih mah bangin Khanthuam in zong a khua zuan leh hoih lo ding hiam,” ci-in nakpi-in thumpih hi. Pawi hausate’ ngetpihna bek tham lo-in Mualbem panin a samte hong paikik zel ciahkik zelin hong om ciangin Khanthuam in, “Tun, va ciahkik un la ih khua ih tui tawh thu nong kikup khit uh ciangin Khanthuam mualbem hong tun ciangin hausa-in pangsak pah nung ci-in zu leh sa tawh hong kuan un,” ci-in thu pia sim hi. A samte khua hong tun kik uh ciangin khua sung thu kikupna nei-in pawlkhat thukimin pawlkhat thukim lo uh hi. Tua ciangin zu leh sa tawh hongkuan uh a khuangceu’ kiangah, “Tun, Khanthuam nong piak lohin phamawh ding hi khua hong tun phetin hausa-in pangsak pah ding hi ung,” ci uh a Khuangceu in um zolo-in Khanthuam hong ciah leh that lo-in hausa-in pang sak takpi ding na hi uh hiam,? ci-in tel dot phapha hi. That lo bek thamlo-in hausa-in pangsak takpi ding hi ung a cih ciangin khuangceu in zong a nget bangun leh Pawi hausa pa’ ngetna om bangin Khanthuam agam vuah ciah sak dingin thukim hi. a ciah tak ciangun a samte’ kiangah, “Khanthuam na cih bangun hihlo-in gimna khat peuh na thuaksak vua leh na khua uh hong simin vui leh vai hong suak sak ding hi ung,” ci-in vaikhak a, 1800 kumin Khanthuam in Mualbem khua na zuan hi. Khanthuam Mualbem khua hongtun ciangin a gen bangun hausa-in koih pah uh hi.
5. Mualbem khua-ah ciahkikna:
Khanthuam Mualbem khua a tun zawh a sawtlo-in, pul natna hangin mun tuamtuamah hong lal ciat uh hi. Khanthuam in Dimlo khua hong bel a, Kaihmaang in Tedim khua Pumgo (Guite) belin a om laitak natna dang khat tawh Pumgo Tedim khua-ah hong si hi. Pulnatna hong ven ciangin, a taina khua ciat panun Mualbem khua hong zuan kik uh hi. Kaihmaang si a hih manin a innluahpa Maangpau in, Sukte ngeina bangin Hausa sem ding ahih hangin, hawmna zekna kicing lo ci-in Kum 1800 kumin Khanthuam in hausa a sem hi.
Khanthuam pen a tu atate tawh hong khangto khawm a, nidang lai Hausa dangte bang lo-in, Mualbem, Hiangmual leh Lennakot zaangdung lui dong gamgi-in hong nei to hi. Khanthuam hongliat semsem khit ciangin, Vangteh Guite Pauhau’ tung nangawnah siah hong kaih ciangin Vangteh Guite in hih la na phuak hi.

(a) Na ningzu ding sunkim tukawl tawi ing, na aisa ding thai tawh silhpuan zawng ing.
(b) Khangciang vaimaang sialluum tawh hong kuan zongin, khumtui na sawn huai nong phallo ding aw,

Khanthuamte pata vaihawmin, Leitawhtan sak lam Tungkua khua, Vanglai kua, Tualzaang khua, Theimual khua, Thangkhal khua, Belpi khua, Tawhtaak khua, Khuadai khua, leh Laitui khuate simin zo hi. Amah a thah sawm Tedim, Losau, Laamzaang, Hiangzung khua teng Guite mi khempeuh lauthawngin sak lam Meitei gamah tai uh hi. Khanthuam in Mualbem khua-ah uukpi a sep sungin Meitei gam dong simin zo a, Thahdo mite’ tenna Mualpi khua-ah, Maangvuum in hausa a sep sungin, Mualpi khua simin zo hi. Mualpite’ zamkaang laksak hi ci-in, “The chin hills by Carey and tuck volume .1.” sungah ki ciamteh hi.
Khanthuam a ukna sungah Kamhau leh Sawmhau tawh pai kawikawi uh hi. Mualpi khua a tun ciangun hausa Kamlet in, sa gawhin nasia takin zin na do hi. Mualpite’ zaamkaang a laksak a phulna-in Sawmhau bumsak uh a, Tedim khua hong tun ciangun a sawtlo-in Sawmhau hong si hi. tua thute’ hangin Khanthuam in a nuai a late na phuak hi.
(a) Ka sawn aw e sawn Hau aw e, mualpi zamkaang aw e,
(b) Mualpite’ zamkaang ka lak aw, sawn in kha kiak na’n nei e,
(a) Kei hong that aw kiangkuang aw e, sial hong pia ciai tai la’nge,
(b) Sial hong pia ciai tai la’nge, lal hong that cia tai inge,
(a) Khuaphei lam taam diudeu e, henluang tui bang a tuna
(b) Siing tan laam bang en tah e, kei aw sawl bang vul ing e,
(a) Tuanglam khau bang sau sa’ng aw e, puvon lam bang kal la’nge,
(b) Puvon lam bang kal la’ng aw e, saitui gawl bang kim sa’nge

Kamhau’ tapa Mualpi te’n bumlum a hih manin, Kamhau heh mahmah a, Mualpi khua simin a mite a thah amat banah, a khua haltumin mangthang hi.

Khanthuam ngimna-ah ci leng, “Ka tapa Paukam Sihzaang gam teng uk sak ning in, Kamhau Tedim gam uk sak ning, Gawhpau in Saizaang gam teng uk leh hoih ding hi.” ci-in a ngaihsutna sa om bangin, Kamhau Tedim ah inn tuansak hi. Tedim hong tun ciangin Tedimte in Kamhau’ inn ding lamsak pah uh hi. A hi zongin Kawlte in galgukin hong pai-in Kamhau’ inn halsak uh hi. Tua ciangin Kamhau lamzaang Guite’ kiangah ciahsuk hi. A ten na ding Tedim te’n lamsak zelin kawl te’n halsak zel a, kawlte in thum vel vilvel halsak uh hi. Tua ciangin Tedimte zong thangpai mahmahin kawlte sim dingin hong kithawi uh a, Khanthuam in Kawlte’ tenna Nawikai sim dingin a tate paisak hi.

5. Nawikai khua simna:
Khanthuam’ tate:- Paukam, Zakhai, Gawhpau, Kamhaute makai-in Tedim, Saizaang, Mualbem tawh kigawmin Nawkai sim dingin hong kithawi uh a, Tedimah salam hong en masa phot uh hi. Sa lam hoih a sak ciangun va kuansuk uh a, tua hunin Nawikai khua inn 300 a phak laitak a hi hi. Galsim a paite in Nawikai khua mite tampi thatin inn tampi a hal zawh tei uh hangin, Nawikaite in Khanthuam’ tapa Paukam na thahsak uh a hih manin, hoihtakin gal, khuamualah ki mualsuah theilo hi. Mualbem khua-ah Paukam’luang tawh hong tun ciangun a nu un hih la na phuak hi.
(a) Saumaang sun naubang awi ing, zaang tawi-ah zin bang heng,
(b) Ei mah bangin zaangtawi te’n zong a sau sun naubang awi e,
(a) Zaangsih ih gualngaih it lakah, von aw sawlbang bang la’nge,
(b) Ningzu aisa’n sok bang muake von in sik bang dawn mawhe

( Hih a tunga khatna pen kawl te’n a innpi a halsak a dahna la hi a, nihna pen Kawlte simin kawl ten Paukam a na thahsakna hangin Sihzaang te’n a na phuah lungdamna la a hi hi.)
Tua ahih manin Khanthuam’ geelna a tangtunglo hong suak khong hi.

Kamhau in Lamzaang khua-ah kum 5 sung hausa a sep khit ciangin, 1970 kumin Tedim khua-ah hong teng kik hi. Mualbem khuate tawh sak lam khang lam hong sim kawikawi-in zo kawikawi uh a hih manin, a gam hong khangto mahmah hi. Ama ukna gam in, Leitaw lam Leitawhtan pan leilu lam Tapei lui tuivai leh zaangdung lui dong hi a, tua gam teng “KAMHAU’ GAM” kici hi. Leitawhtan nuaisiah nitumna lam Tanglui a khen a nuaisiah leitaw lam pan Falam tawh gamgi sung teng “SUKTE’ BEH UKNA GAM” kici hi. Tua bang a a-ukna gam azaina Khanthuam in hi bangin la na phuak hi:-
(a) Setong kaihna sak ciang Teimei ka hialna lamtui hi e,
(b) Sakciang Teimei sakciang Lamtui a lai-ah Kamkei hinge,

6. Khanthuam’ gam lakna dan:
Khanthuam hong liat semsem ciangin, Mualbem khua panin Guamual khang siah sim kullo-in lauthawn sakna tawh ngah hi. Guamual pan Beltang lui dong lak khat suah hi. Zalui pan Vialcian, Vialcian pan Suangken lui (Mualpi gam) ciang, tua pan Zaangdung lui dong la-in, gamin nei hi. A lakna khuate-ah Khanthuam in vok tuk 2 ta kai-in, Saizaang Gawhpau in zong tuk 2 mah kai hi. A tung a ih gensa mah bangin, tua teng khit ciangin Khanthuam in, “Mualpite’ zamkaang va la un,” ci-in Tedim a teng Kamhau sawl hi. Kamhau in a tapa Sawmhau makai sakin upa pawlkhat tawh a paisak hi. Mualpi a teng Mangvuumte’ zamkaang a nget ciangin kihta a hih manun na pia bek thamlo-in, zulupin sa na gawh uh hi. Sawmhau zong upate tawh zamkaang la-in ciah pah vingveng uh a, Mualpi te’n Sawnhau na bum uh a hih manin tua zawh a sawtlo-in Sawmhau hong si hi.
7. Khanthuam’ hun a ana zat teng:
Tua hun laitakin lokhawh singpuak tawmtawm ki kho thei buang hi. Khaici panin:- Taang, vaimim, uisul, gatam, bal, kawlkai, kawlmim cih khawng bek ne uh hi. Pat a na cin tei uh hangin patkol nangawn om nailo hi. Puansilh niten cih tuan omlo-in, puanza khat a vei leh a tak lam a liangko-ah pai tuakin, a lenuai-ah khihin a kawngah khautangin hen uh a, puan leh pheituamin nei uh hi. Numei te’n nik siing mahmah teng uh hi. Sihzaang numei te’n nikaang, nikpi teng uh hi. Numei peuh mah in puanak bantawng a liangko ciang bek silh uh hi. Puanak khui theipa ni khat tha khatin thalawhin khuisak uh hi. Galhiam lamsang panin lum leh tei nei uh a, zothau mei a hal tawm nei thei ta uh hi. Tuu leh hei lamsang panin, Kawlgam pan a hong suak sik tawmtawm leh Phaipi pan a hong suak sik tawmtawm kizang thei ta hi. Kaikawn kici singgil gelsing ki zang nawnlo buang hi. Bel lam sang panin Dakdungte’ sek leibel ki zang hi. Kuang lam sang panin vongsing leh gelsing sui-in kuangin zang uh hi. Tu hun lai kuangte bang hilo-in, vokkuang limpian a zawl hiuhiau-in sui uh hi. Keu dingin um leh gua a ki phalkham zang uh hi. tua hun laitakin pasalte in tuukbel tep uh a, zoza zang uh hi. Kizepna lamsang panin khi leh tau milian pian a kisate bek in nei zo uh hi. Khipi tang khat aman ki seh theilo-in, khua khat bangman thei ding ci uh hi. Manpha sak mahmah uh hi. Ki zepna-in numeite in keppi, kepta, siktau, daltau zangin, numei te’n a kiu vuah hakpi ci-in hak tawh kibawl a pum kiukeu khat hi a, a ziat lam leh a vei lam kiu tuak vuah bulh uh hi. Khi tawh kisai-in khimaw lom kici hong suak masa lom khat ciangin zang 15 bang a phate a bucing, a guicing, ci-in sialpi khat mansak uh hi. pasalte in gal leh sa manin a pasal hihna a latsakna–un, akgia sawnkai, mukha siik, vakhu khe a hoih theithei-in zemin, vakhu khebom saiha paakdial tong 8 a nei zote milian mahmah hi a, a tam zaw in tong 2 tong 3 kan nei zolo uh hi. Samat simna lamsang panin, Sai man te’n saidial, sahang man te’n sahang dial, cih bang, Ciingpi man te’n dialvom khat, a hih kei leh nim vomin dialvom khai se uh hi. Sahang, Humpi, man te’n dialsan khai uh hi. Taang 100 ai te’n naang phanin taang 100 ciangin tawn khat, 200 ciangin tawn nih cih bangin khai uh hi. (Taang 100 ih cih pen seu(seng) 100 hi a, seu(Seng) za ciangin tu lai ei bungin bung 300 cihna hi-in Taang 100 neite hau ki sa mahmahin na ai uh hi) Tu lai ei lokho mite in taang 100 cih thadah seng (seu) 10 pianna zong ki kho zo nawnlo a hih manin ih pu ih pate a hat mahmah a hihna uh theihuai hi.
Khanthuam’ kido pihte pen Thahdo leh Zo hi zaw deuh uh hi. Lushei leh Zahaute tawh a kidona gen taak om kholo hi. Khanthuam’ tapa Kamhau in, Guite tanu tawh a ki ten man hi ding hiam, Guite tawh kidona zong na tam kholo hi. Khanthuam in Pawite’ huhna tawh Thahdo leh Zote na hawlkhia to zelin tua mun leh gamte guite leh Sukte in luahto pahpah uh hi. A hih hangin mallam a atai pawl khatte hong ciahkik thei zel om uh hi. Sukte hausa cih ding bangin hong om ciangin, Khanthuam teek mahmah ta hi. Hih hun pen A.D 1840 kim pawl hi dingin ki ummawh hi. Khanthuam in gimna, tawlna, gentheih haksakna, zawnna ngauna, gilkial dangtakna, haksatna tampi leh mite’ simmawh bawlsiatna tampite’ lak panin, minthanna leh gualzawhna tampi a ngah khit ciangin Mualbem khua-ah si a, Zo ngeina bangin kawsah tampi keng hi. A sih ni-in zongeina bangin nasia takin ki lam a, sih nung a ni kop kimlo-in ki vui hi. Tuck leh Carey in Khanthuam galhang galhat a hihna “The Chin Hills by Carey and Tuck Volume.I.” sungah na ciamteh hi.

Mangkaang galkap maang Col. Johnston in, “Sukte (Tedim ) mite in Chittagong mualtung nisuahna gam lam a om, a thahat mite a hih manun, Shindus mite a hawlkhia mite a hi uh a, galsim uk, galsim siam, galhang thahatte a hi uh hi,” ci-in a pahtawina thu, The north-east Frontier of bengal; Page 163; na sungah na ciamteh hi.
(Teimei=Meitei gam, Lamtui= Falam gam, cihna hi)

Taanglai mi minthangte leh mi gualzo, mi lawhcingte’ nuntakna lui ih et ciangin, haksatna tampi na thuak masa phot uh a, a tawpna-ah minthanna leh lawhcinna na ngah pan uh hi. Tu hun ih Christian biakna en mah leng zong, lai siangtho sung a mi minthang ih cih, Moseste, Davidte, Josephte bang zong a khua nungah nakpi in minthangin tu dongin a tangthu a zaknop mahmah hangin amaute thuakna gimnate ih et ciangin en ngam ding hilo hi. Pasian in mi khat a lap toh nop ciangin na mawk lamtoh lo-in haksatna nakpi takin na thuak sak phot se hi. Mite’ simmawhna leh bawlsiatna na thuak leh na lawhcin ding nai mahmah ta hi, ci-in thei in. Pasian in mi thupi khat a hong bawl nop manin Training hong piakna a hi hi.
Hih Khanthuam’ tangthu ih sim ciangin zak nop mahmah a, Pasian in a neu tung a kipan Moseste Josephte mah bangin makai ding, Ukpi ding a ana koih kholhsa ahihna kimu hi. Tangthu zaknop ih cihte pen haksatna tampi a na thuak mite’ tangthu na zaknop pan bek hi. Tua mah bangin nang zong na tangthu a zapnop theih nadingin haksa na thuak ciangin lungkia ken la nakpi takin hanciam teitei in. Tua hi leh nidang ciangin na tangthu zaknop thei pan bek ding hi.


PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP
Print Friendly and PDFPrintPrint Friendly and PDFPDF

0 comments:

Post a Comment

သတင္း၊ ေဆာင္းပါး ၊တုိင္ၾကားစာ ၊ နည္းပညာ ၊ တရားေဟာခ်က္ etc မည္သူမဆုိ လႊတ္လပ္စြာေရးသား ေပးပုိ႔ႏုိင္ပါသည္။

သင္၏ေဝဖန္အၾကံၿပဳစာသည္ က်ေတာ္တုိ႔အတြက္ ေနာက္တဖန္ေရးသားဖုိ႔ရန္အတြက္ အားေဆးၿဖစ္ေစလုိပါသည္။ အခ်ိန္ယူကာ ဝင္ေရာက္ဖတ္႐ႈၿခင္းအတြက္ အထူးေက်းဇူးတင္ပါသည္။

ခင္မင္ေလးစားစြာၿဖင့္- Admins
Email - simonkamta@thespiritfruit.com

Zawgyi Converter

Note - If you don't install zawgyi myanmar font in your computer, can be use this zawgyi converter

ရွာလုိ႔လြယ္ေအာင္ အသစ္တင္သမွ် ေခါင္းစဥ္ ( 70 )