22 The fruit of the Spirit is love, joy, peace, forbearance, kindness, goodness, faithfulness, 23 gentleness and self-control. Against such things there is no law. ( Galatians 5:22-23 )  

Tuesday, October 11, 2011

Zomi Tangthu Khen Pi ( 10 )

KAPTEL KHUASATNA THU
1. Thuamthawng in a zi’ tungah khutkhial kha:
Gawhpau’ Tapa Thuamthawng in a behte khat zi-in la hi. Tua hun laitak- in a khua sung vuah nungak mel hoih mahmah Thangning a kici khat om hi. Tua Thangning pen Thuamthawng in iplah pian den hi. Tua bang a a iplah pian denna thu a zi in a theih ciangin zan khat a lupna tung vuah ki tawng uh a, a zi in apasal’ tuktum bawh khiatsak hi. Thuamthawng zong heh mahmah a, “Bang hangin ka tuktum hong bawh khatsak na hiam ka that ka mat, ka sim ka tawhna, galmang samang ka sim ka tawhna hi,” ci-in a lukham dokkhia-in a zi alukhawm tawh a sat leh, alu sat kha ahih manin si hi. (Khanglui lai lukhuam pen meilah cim sitset zol hilhial a kisui a hi hi.) Tua banga azi hong thak khak ciangin, “E, khutkhialhi khong venge,” ci-in zanin tho khia a, a upatpih a meltheih teng samin azan azanin thu kikupna khat hong nei khawm uh hi.
A hih leh hih thu pen ih sungte in hong thei kha along uh kim hetlo ding uh ahih manin ngian khat ih bawl kul ding hi, ci-in hi bangin vaihawm uh hi. Vokno khat go-in khuanawl kenkilah a vok si taksak uh hi. Tua ciangin a sung a pu’ kiangah hih bangin gen uh a, “Tu zanin ka zi tawh kam ka kinial uh leh, ka ciah ding ci-in tai a, kei zong phallo a ka hih manin, delhin ka phak ciangin, ka lehkaih kik leh, utlo a hih manin hih kenah tuakin si hi.” ci-in a sungte khem hi. Tua bang a cih hangin a sungte in zong umzo taktak lo uh hi. Amah zong kisuangtak a hih manin a sivui ni bangin zong Thuamthawng in atanaute’ kiangah, “Sihthau lawnte in na kam sung vuah thautang muam kawm un, ih sungte heh a hong kap leh ih thuh loh phamawh ding hi,” ci-in gensim hi. Amah zong ui misi sa nekin kisuang den a hih manin, a sungte tawh tutkhawp, khawlkhop nuam sa nawn lo-in, mun dangah ki hem nuam a hih manin, Falam Ukpipa’ tungah Saiha khat tawh, Khuangleng khua asim lai a sal ngaknu a mat nungak mel hoih mahmah Vansiing a kici tawh, Thau lawng 3, Dakbu 1, Khipi gui 3, Zangsial a nungta 2, leh Saiha 3 tawh Falam Ukpi Conbik’ kiangah 1847 kumin Kaptel gam na ngen hi.

2. Ih pute in Kumpi na do:
Ih gensa mah bangin Kaptel khua pen Kum 1847 kumin Saizaang panin, Sukte-te Khanthuam’ tupa Thuamthawng in na sat hi. Tua zawh kum 9, 1883 kumin, Maangkaang kumpi in, Khuasak, Thuklai, Vangteh, Saizaang leh Thangkhal, honghal khit ciangin, Thangkhal khua panin Thangpi zuanin ciah kik uh hi. Kum 1884 kum a masa kidona pen Tulsuk No. 1.Stockde hi a, Tua khit ciangin Leisanah kikap leuleu hi. Bang hangin hi bangin ih pute in Kumpi na do uh hiam cih leh, Meite in Tedim gam hong simna sunga ih gensa om bangin pute in Meiteite’ tung panin Thau tawm khat hong ngah uh ciangin, papi te’n ki khuata muan, a cih mah bangun hong kimuang kha uh a, Tua thaute tawh Kumpi hong do sawm uh hi. Tua hun laitak pen Maangkaang kumpi’ hong uk hun laitak a hi hi. Tulsukah gamgi ki bawlin a khang siah teng Kumpi in hong uk a, asak siah teng Khamtung mite, ei leh ei hong ki uk sak hi. Ih pute in Thau tua zah peuh tawh hong kimuangin kumpi hong do sawm tak ciangin, Kumpi in galkap tampi hong kuanto sak a, 1885 kumin Thangdungah Camp hong bawl uh hi. Tua lai-ah Myo-ok khat hong koih to pah hi. Tedim mite in, Kawlpi pan a na nan uh, Phatzaang leh Aicik ciang kikal, Leisan mualdung tengah pangin na kap uh a, kum 2 sung na do zo uh hi. Tua hun laitakin Kamhau si khin hi.
Tua hun laitak in Sihzaang lamte mah na hancianin, Khuasak khua Boo Maangpum’ inn ga vaihawmna-in na zang uh hi. Tua ahih manin, Boo Maangpum’ inn pen Galphuakte’ inn ci-in tu dongin amin na mang nailo hi. Tua khit ciangin 1889 Febuary 4, ni-in Khuasak khua-ah Maangkaangte hong tung uh hi. 1889 March kha sungin Tedim khua hong hal uh hi. 1891 Febuary 11, ni-in Tedim pan kuankhia-in ni 12 ni-in Tonzaang tung uh a, ni 13, zingsang nai 4 hunin Tonzang umcih uh hi. Galkapte in akap gawl ban vuah, anuai a mi om teng manin, Tedim panin Kaleymyo lamah paipih suk uh a, numei teng Kaleymyo panin ciah kik sakin, pasal teng teng Yangon lamah paipah suk uh hi. Apaipih suk uh mite in:-
1. Hau Cinkhup Kamhau Ukpipa Tonzaang Sukte
2. Thang Khaw Hau Tonzang Sukte
3. Thang Sa Vung Tonzaang Hatzaw
4. Gin Za Thang Tonzaang Hatzaw
5. Niang Za Vung Tonzaang Hatzaw
6. Vung Maang Tonzaang Hatzaw
7. Dim Maang Tonzaang Hatzaw
8. Zel Cing Tonzaang Hatzaw
9. Ciin Huai Tonzaang Hatzaw
10. Thang Gen Tonzaang Hatzaw
11. Thang Luan Akhe kaptan uh Tonzaang Hatlang


3. Maangkaangte tawh kiciamna bawl:
Tua ciangin kum 1889 January 23 ni-in, Thangmualah hong om uh a, Tua lai-ah Phokla kici Maangkaang vuandok khat hong paito-in, Phokla zong Kaptel khua-ah va pai-in Thuamthawng tawh thu kikupna va nei khawm uh hi. Phokla in, “Thuamthawng aw, ko tawh vaihawm khawm ni in, nang pen gungal to-ah vai hawm lian penin hong om in, tu a kipanin kua mah a ki that a kiman om kei ni,” ci-in kilemna bawl uh hi. Tua ciangin Khamtung ngeina bangin thuciamna khat hong nei uh a:-
Gal nei sa nei ih om leh ki huh ni,
Gilkial dangtak ih om leh ki vak ni.
Thu nei la nei ih om leh ki huh ni,
Unau pata khat bang ni.
ci-in kiciamna nei uh hi. Tua ciangin Maangkaang Kumpite in, gungal langsiah ukpi dingin, Thuamthawng ciamteh uh hi. Tua zawh asawt lo-in, Maangkaangte in nasem a aneih uh, Mehthang kici Kawl mi khat Thuamthawng in kaplum hi. Hih thu Kumpi in a theih ciangin, Thuamthawng’ kiangah, “Thuamthawng aw bang hangin hih bangin gamta na hiam ci-in thusitna va nei uh a, Thuamthawng in, “Hihpa pen ki phasak lua mahmah a hih manin, ka sal ka ui hi ci a ka thah mah ahi hi,” a cih ciangin, Maangkaang te in, “Thuamthawng aw na gamtat hoih hetlo hi, mai lamah hih bangin na ta lai ding hiam?” ci-in dong kik a, Thuamthawng in, “topa aw, hoih salo takpi na hih leh, nidang ciangin hih nawn peuh mah kei ning,” ci-in dawng hi. Tua ciangin, “Tu a na mawhna hong maisak lai ning in, nidang ciangin hih bangin gamta thei nawn lo ding hi teh,” ci hi. Tua ciangin Phokla in zong, “Kisik takpi na hih leh kiciamna thak khat na bawl nuam hiam ?” ci a adot kik ciangin, “Ut mah ing,” ci-in dawng a, kiciamna lianpi bawl dingin Tedimah hong pai uh hi.
“Tua ahih leh, bangci bangin kiciamna bawl leng ut na hiam? Ko, ngeina zang ding maw, Khamtung ngeina zang ding,?” ci-in dong a, “Khamtung ngeina zang leng ut ing,” ci a adawn ciangin, Khamtung ngeina om bangin, sagil tat a kiciamna nei dingin, hong kithawi uh hi. Khamtung ngeina om bangin Tedim khua Vansaang dimah sial khat hong paipih uh a, Phokla in a Pistol tawh tua sial a tal hong kap leh tuk pah hi. Tua banga thau neuno khat tawh sial khat a sihsak zawh lamdang sa mahmah uh hi. Tua ciangin a sialsa huanin a min ciangin asin la uh a, Khamtung ngeina om bangin taiteh kinilhin, a si lakah sialmei diahin, sialmei tawh ki vat uh hi. A masa a a kiciamna sa uh mah bangin sialmei tawh a kivat kawm vua phuisam a aki ciamna uh in hih bang a hi hi.
“Tu akipanin luumsan teisan tawh kithat kiman nawnlo ding hi hang,
Simmi malmi’ ta, Maangkaang, Maangvom’ta, a ki that a kiman om
thei nawnlo ding hi hang, Tua bang a aki that, a kiman ih om leh,
Sasin muat, taiteh muatin muat ding hi hang, Ni hong kiat leh a kido,
tui hong to luan leh a kido hi pan bek ding hi hang”.

ci-in 1890 September 1, ni-in Kiciamna hong nei uh hi. Tua ahih manin, 1891 October 12, ni-in, “Khamtung gamah gal bei siang hi,” ci-in Yangon panin News sungah hong tangko khia uh hi. Tua khit akipan Kumpi in zong, Thuamthawng muangin a thu gen khempeuh um pah uh hi. Tua ciangin Kumpite in Thuamthawng gungal langsiah Ciaupi ka-ah, Bapi-ah, Lunglenah, Meitei gamgi dong a uk dingin Thuamthawng kikoih hi, cih thu midangte in a theih ciangun thuamthawng eng mahmah uh a, a haza mahmah zong pawlkhat na om uh hi.
4. Myo-ok Suamna:
Khamtung Ukpi a hong om ding, mipil pawl khat in a theih ciangun haza mahmah uh a hih manin, Ukpi a ngah zawh a sawt lo-in Thangkai lam pan mipil thum Kaptel khua-ah va hawh uh a, hi bangin thu va kuppih uh hi:-
“Pu Thuamthawng aw, tu’n ei. Kumpi tawh kilem khin khong ci leng, gal a bei ding hi ta a, na tapa Paudal in lah gal man nailo, Mi’ thah, mi’ mat gal et bek a om ding, nang’ Ukpi’ ta buang dingin kilawm sa na hiam? Tua a hih manin, na tapa in gal a mat theih nadingin vaihwm theih bangin vaihawm khawm leng hoih ding hi, ci a deihsakna tak tawh hong hawh hi ung. Tu-in Thangpi-ah Myo-okte om a, amaute tam hetlo-in tawm khat bek hi lel uh hi. Va pai-in va thatin a van teng uh va lak sak lel leng, Tedim gamah ei a ahau pen ih suah ding banah galman saman suak ding hi hang,” ci-in va zol thapai uh hi. Tua bangin azolzol uh hangin Thuamthawng in Kumpi tawh a kiciamna uh phawk gige a hih manin utlo hi.
Sau veipi a zolzol khit uh ciangin, a zolte siam lua mahmah uh a hih manin, hong ut dektak hi. Nisimin zu lehsa tawh zol den uh a, a tawpna-ah a zi Thangning zong hong thukim hi. Numei in zawh lah neilo ih cih mah bangin, Thuamthawng in zong Kumpi tawh a kiciamna uh mangngilh kha-in, atawpna-ah a nupa-un hong thukim uh hi.
Tua bangin a nupa-un hong thukim uh ciangin, A zolte in zong, ih ngimna tangtung ding hi ci-in tha ngah mahmah uh a, “A hih leh va mawk kuan peuh mah kei ni in, Ih pu ih pate in na khat peuhpeuh a hih ding ciangun, mang ai mah na san khol tangtang uh a hih manun, tu zan ih mang ai san phot dih ni in, ih mang a hoih leh va kuan bek ni, mang hoih ih mat kei leh khawlkik mai ni,” ci-in hong lum uh hi. A zingsang ciangin hong tho uh a, “Tu zan bang mang man nei vua leh, namang uh a hoih na? Ih kuan ngam dia,?” ci-in ki dong uh hi. Khatpa in, “Ke’n mang khat mang khat man takpi ing, khia dih un, Tu zan kamangin, Thangmualpi panin zaangva honpi hong lengto-in, Kaptel khuakhung ciangpi a khup ding ciangin musan hon khat in leh nawh sukkikin mual khum uh hi.” Ci-in a gen ciangin, “Tua bang a hih leh ih ngimna tangtung thei kha ding hi,” ci-in a lawmte’ phuahtawm a hih lamtak theilo-in Thuamthawngte nupa in zong tha hong ngah mahmah uh hi. Tua ciangin a zolte zong ih ngimna tang tung thei kha ding hi, ci-in tha ngah takin ciah pah vingveng uh hi. Tua ciangin Myo-okpa in bang deih hiam ci-in kansim phot uh a, Saha ka khat deih pen hi cih a thei uh ciangin, Kaptel khua a om Thuamthawng in Sahaka khat nei-in Myo-ok pa pia nuam ing hong hawh hen, ci-in gen sak uh hi. Myo-ok pa zong gam sung en kawm ding leh Saiha la dingin a galkap 30 tawh Kaptel lam zuan dingin hong kithawi uh hi. Tua bang a apai khiat ma-un Myo-ok pa a zol ding a aki seh, Thuamgo tawh hi bangin thu hong kipia sim uh hi.
Thuklai lam hong tawn unla, Ko Nal mualah napang nung, lampi pen sawl them khat tawh na khak ningniang nung in, tua mun nong tun ciangun tha khatin na mai lam manawhin tai vingveng in,” ci-in thu kipia sim uh hi. Tua ciangin, Thuamthawng, Paudal, Kaituah, Hangthual, Ginthang leh gal hang akisa pasal cingteng 145 tawh va kuanin khuasak khua-ah salam hong en masa uh hi. Thuamthawngte Kaptel panin hong kuan ma-un Kaptel khua-ah sa hong go masa phot uh hi. Myo-okpa zong a galkapte tawh Kaptel lamah zin dingin hong paikhia takpi a, akiciamna ,mun uh hong tun uh ciangin Thuamgo in thautang kuangkhat a puak, a nung lamah khia vat-in tai a, Myo-okpa sakol tung a tuang Thuamthawng in hong kap khia pah lianin, a dangte in zong galkapte nakap pah uh hi. galkap 30 lak panin 10 si pahin 7 liam a, Thuamthawng in Myo-okpa akap khit ciangin Kaituah in Myo-okpa’ lu tannin khat kap lum leuleu a, a thau gel la-in singphung khat bel hi. Galkap hinglaite a kap leh alawmte in a thau na selsimsak sawnsawn a hih manin, pawl khat tai uh a, avekin that khin zolo uh hi. Tua Myo-ok suamna-ah Kaituah in gal 3 that in thau a lak sak tawh kisai-in la khat na phuak hi:-

(a) Ka do khuai bang hang lawmlawm e, ka ngial manin ka tawi lentualah khia’nge,
(b) Tun aw suihlung na zuang lo aw, namtem ka tawi ka thah lentualah sua’nge,
na ci hi.
Bang hangin Kaituah in, hih bangin la na phuak hiam cih leh, galsim dingin hongpai ma-un, hih bangin kiciamna bawl masa uh hi. “Thuamthawng in Myo-okpa hong kap phot ding a, tua khit a om laite in lawng khat tekin ih kap khit phetin, ih namsau ciat dokin thatlum khin ding hi hang, Ih luang kipham ngamlo a ataimang ih om leh, ih zite’ nik kitengsak ni,” ci-in kiciam uh hi. Tua bang hinapi Kaituah lobuang in, namsau tawh a delh ngam omlo uh hi. Kaituah in ama thau zat kimlai lei lakah khia-in, a namsau dokin gal 3 va that hi. Tua ciangin galkapte’ thau lawng 2 laksakin, ama thau a va kankik leh alawmte in na guksak sawnsawn uh ahih manin a thau mukik zo nawnlo hi. Ih zite’ nik kiteng sak ding ci a akiciam uh hangin kimu kik nawnlo uh hi. Zu leh sa a nek lai-un kei a hang pen hi ning, a cih tek uh hangin, a taktakin Kaituah bek in a kiciamna uh a atangtungsak zo suak hi.

5. Myo-ok suam teng Kumpi’n man:
Myo-ok suam zawh a kumkik 1893 January 10 ni-in, Maangkaang galkap Muslim galkapte Kaptel sim dingin hong kuanto uh hi. Gun pen ki ngap zo nailo a hih manin, Sihzaangte’ gam Kuivum kici mual dawnah giahphual satin guntui la tawh pua uh hi. Saizaang gam leh Phaileeng gama om guate, phongin bawl uh a, tua ciangin Kaptel hong galkah zo uh hi. Hih thu Kaptel in a zak ciangin, natai kek uh a, Galkapte in a khua uh hong ten den pah uh hi. Galkap maangpa in, “ Thuamthawng aw, hong ki-ap lel in hong that hong manlo ding hi ung, nongki-ap nop kei leh, na omomna hong delhin kong sulzuih ding uh a, kong bawl theih bangin hong bawl ding uh hi,”ci-in zol uh hi. Kaptel pawl khatte in gal gukin mun tuamtuamah a thah uh hangin, thusim lo-in Thuamthawngte pata mat ding tum cinten uh hi.
Gam sungah kha 10 sung bang ding hong om khit uh ciangin, inn a om a sanggamte in, “Hong ciah mai un, Kumpi zong a hehna dam ta buang ding a hih manin, zu leh sa zong nuamtakin ki ne theilo hi.”Ci-in sam uh hi. Tua ciangin amau zong ciah pahin khua atun uh ciangin gal ai-in sa ai-in a om laitakun, amau a haza pawlte in, Kumpite’ kiangah va puak pah vingveng uh a, “Tu-in man nuam a na zonzonte uh khua-ah hong ciah kikin zu leh sa ne-in nuam takin om uh hi. Na mat nop vua leh hong pai ta un,” ci-in va hilh sim uh hi. Tua ciangin Kumpite zong paipah vingvengin, 1893 October kha-in Thuamthawng, Paudal, Kaituah, Benate manin Kawl lamah ciah pih suk pah uh hi. Paudal zong amat taktak hilo napi a nu in, “Paudal, nang, napa’ sihna mun ding thei kei lawmlawm lecin zi zong nei ngam ding na hiam?” a cih ciangin a zui a hi hi. Khuasak khua Khaikam zong Kumpi in ummawh a hih manin, a khua sung vuah om ngam lo-in, a khua panin taikhia a, Sialthawtawte’ khawtaw Voktaang sak suang ken kawl in a umcihna munah bu-in tu dongin Khaikam an huanna thuk zong om lai, kici hi. Amah pen galhang khat ahi hi. Tua khit ciangin Kumpite in hong uk paisuak hi.
Kawlpi a tun suk uh ciangin, a gal thatte’ zite in a velh theih nadingun Kumpi’ tungah ngen uh a, Kumpite in pia lo uh hi. Phim beek tawh hong dawtsak un ci-in ngen teitei uh a, tua ciangin phim tawh dawt khuan pia uh hi. Nupite zong heh thei mahmah a hih manun phim tawh dawt cihtakin dawt gawp uh hi. Amau zong nasa-in a kol uh tawh kitom uh a, “Hong hi cih bawl kei un, na paalte uh khenzu, khensa a ka nek ding uh,” ci-in hanla sa-in min sial uh hi. Tua bang a akampaute uh Kumpi in a theih ciangin Mawlaih-ah puak suk leuleu uh hi.

6. Thuamthawngte pata’ sihna:
Kaituah kum 6 sung Thongah a om khit ciangin hong ciahto kik a, Kaituah’ genna-ah:-
“Hong paipih suk vingvengin Adaman tuikulhah hongpuak uh hi. Tua mun pen khua khat hi a, zi nei nuamte in zong nei thei uh hi. Thuamthawngte pata a ci uh hong na-in Uisa duh ung a cih uh ciangin, gawh sakin tua uisa ne khial hi ding uh hiam, gilsan vei-in hong si uh hi.” ci-in gen hi. Tua ahih manin Thuamthawng in, ta, Dotual, Paumaang, Cinmaang, leh tanumei Ngul Khawhau, Hehcing, leh a zi Thangning nusia-in si hi. Tua bangin Thuamthawngte pata hong sih uh ciangin, Kaituah in, “Kumpi tawh tuisia ne a kiciamna om hi ven maw, en ih thuciamna palsat ih hih manin ih si mah kei diam,” ci-in hi bangin la na phuak hi.

(a) Lunmaang tawh tongciam hang aw e, damtui luang tong ciam hang e,
(b) Damtui luang tong ciam hang aw e, sun ni tualkiat ciam hange,
(a) Gil bawhal tuam a khum bang, dotan tuam a khum aw e,
(b) Pupa’ theihloh thangvan siakah zangpeh sik henkol khai inge,

Thong sungah hih la gel phuakin, kum 7 degree kipia hinapi, Thuamthawngte pata hong sih uh ciangin, kum 1 dawhsakin, kum 6 sung thongah khum uh hi.

Thong sung panin amah bek suakta a hong ciah toh ciangin, Thuamthawng’ sanggamte hehin thangpai uh a, Kaptel khua-ah a ten theih loh nadingin vaihawm uh hi. Kaituah a khemna-in, “Ma Gal Kaituah’ lo zaang Panghawk zaangah teng ni,” ci-in vaihawm khem uh a, Kaituah zong a khuapihte’ khemna theilo-in, Ei’ mun ei’ gamah tua bangin mi teng ding a hih leh en, ahoih na mun pen beek tel leng hoihlo ding a hiam, ci-in inn mun zik pahin azawh ciangin a inn kituah hi. A inn alam khit dikdek ciangin a khuapihte in tai nawn dah ni, ci-in khawl kik uh hi. Tua banga a khawl ciangun akhuapihte in amah a hawlkhiat nopna ahih lam thei a, thangpai mahmah a hih manin, a tu a ta, a sung apu, aphung anamte tawh ki nilkhia hithetin, 1909 kumin, ZAMPI khua hong sat hi.

µµµµµµµµµµµµµµµµµµµµµµµµµµµµ
Print Friendly and PDFPrintPrint Friendly and PDFPDF

0 comments:

Post a Comment

သတင္း၊ ေဆာင္းပါး ၊တုိင္ၾကားစာ ၊ နည္းပညာ ၊ တရားေဟာခ်က္ etc မည္သူမဆုိ လႊတ္လပ္စြာေရးသား ေပးပုိ႔ႏုိင္ပါသည္။

သင္၏ေဝဖန္အၾကံၿပဳစာသည္ က်ေတာ္တုိ႔အတြက္ ေနာက္တဖန္ေရးသားဖုိ႔ရန္အတြက္ အားေဆးၿဖစ္ေစလုိပါသည္။ အခ်ိန္ယူကာ ဝင္ေရာက္ဖတ္႐ႈၿခင္းအတြက္ အထူးေက်းဇူးတင္ပါသည္။

ခင္မင္ေလးစားစြာၿဖင့္- Admins
Email - simonkamta@thespiritfruit.com

Zawgyi Converter

Note - If you don't install zawgyi myanmar font in your computer, can be use this zawgyi converter

ရွာလုိ႔လြယ္ေအာင္ အသစ္တင္သမွ် ေခါင္းစဥ္ ( 70 )