ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စ လကၡဏာမ်ား ( Morning Sickness )

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ၇ဝ-၈၅% ျဖစ္တတ္။ ပ်ိဳ႔-အန္ျခင္း၊ ရင္သားနာျခင္း၊ အစာအိမ္ျပႆနာေပးျခင္း၊ အားယုတ္ျခင္း၊ မၾကာ ခဏ ဆီးသြားျခင္း၊ ေမာပမ္းျခင္း၊ ေသြးအနည္းငယ္ ဆင္းျခင္း၊ ယခင္ကထက္ အားအင္ျပည့္၊ အေလးခ်ိန္ တိုးလာမည္။ အေနအထိုင္ ခက္ခဲလာမည္။ အေရျပားေျပာင္းလဲမႈမ်ားရွိမည္၊ သြင္ျပင္လကၡဏာမ်ား ႏွင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာလည္း ေျပာင္း လာသည္။

Hyperemesis Gravidarum ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ အလြန္အႀကြံ အန္ျခင္း။ ဆိုး႐ြားသည္။ ၾကာလ်င္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလွ်ာ့၊ အာဟာရနည္း၊ ဓါတ္ဆား အခ်ိဳးအဆ ေျပာင္းလဲျခင္းတို႔ ျဖစ္လာႏိုင္သည္။ ကိုယ္ဝန္ ၈-၁၂ ပတ္မွာ အျဖစ္မ်ားသည္။ အနားယူပါ။ အစာကို နည္းနည္းႏွင့္ အႀကိမ္ခြဲစားပါ။ ပ႐ိုတင္းမ်ားမ်ား စားသင့္ၿပီး၊ အဆီႏွင့္အစပ္ ေလွ်ာ့သင့္သည္။ DNS/NS/RL သြင္းေပးဘို႔ လိုႏိုင္သည္။ ORS ေသာက္ပါ။ ဂလူးကို႔စ္၊ ဗီတာမင္ B 1, B 6, မဂၢနီဆီယမ္ ေပးရမည္။

အအန္သက္သာရန္ Doxylamine 10 mg ႏွင့္ Vitamin B6 10 mg ေရာေပးသင့္သည္။ Promethazine 12.5-25 mg ကို ၄ နာရီျခား၊ Prochlorperazine 25 mg ကို စအိုမွ ၁၂ နာရီျခားေပးႏိုင္သည္။ Meclizine, Dimenhydrinate, Metoclo-pramide တို႔ကိုလည္း ေပးႏိုင္သည္။ ဂ်င္း(ခ်င္း) Ginger capsules of 250 mg taken 4 QID လည္း ေကာင္းသည္။

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ ခံစားရမႈမ်ားအား ကုသေပးျခင္း

• ခါးနာျခင္း၊ အေနအထား ေျပာင္းေပးပါ။ ခြါျမင့္ဖိနပ္ မစီးရ။ အေလးအပင္မ မရ။ ခါးကုန္း၍မ မရ။ မလုပ္ရ။ ေျခေထာက္အား အျမင့္တြင္တင္၍ နားပါ။ ဒူးေကြး၍ ေဘးတဖက္ လွည့္အိပ္ပါ။ ေပါင္ျခားထဲ တခုခုခံထားပါ။ ခါးကို အပူ-အေအး တင္ေပးပါ။ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။

• အသက္႐ွဴခက္ခဲျခင္း၊ ခါးမတ္မတ္ ထိုင္ပါ။ အိပ္လ်င္ ခပ္မတ္မတ္ အိပ္ပါ။ အသက္႐ွဴေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ပါ။

• ဝမ္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ ေရ-အရည္မ်ားမ်ား ေသာက္ပါ။ အသီးအႏွံမ်ားမ်ား စားပါ။ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။ လမ္းေလွ်ာက္ပါ။

• ႂကြက္သားနာျခင္း၊ (ကယ္လ္စီယမ္) ေဆးစားပါ။ လႈပ္ရွားလ်င္ သက္သက္သာသာလုပ္ပါ။

• အအိပ္ပ်က္ျခင္း၊ မအိပ္မီ ေရေႏြးျဖင့္ ေရခ်ိဳးပါ။ နားနားေနေနေန ထိုင္ပါ။

• အစာမေၾကျဖစ္ျခင္း၊ တေန႔ ၅-၆ ႀကိမ္ အစာနည္းနည္းခ်င္း စားပါ။ ေလထတတ္သည့္ အစားေရွာင္ပါ။ ဆိုဒါ-အင္တီအက္စစ္ေဆး မစားရ။ အစားစားစဥ္ ခပ္မတ္မတ္ထိုင္စားပါ။ စားၿပီးၿပီးခ်င္း မအိပ္ရ။ အစားစားၿပီး ၂ နာရီ အတြင္း ေလ့က်င့္ခန္းမလုပ္ရ။

• ပ်ိဳ႔-အန္ျခင္း၊ အိပ္ရာထ ထခ်င္း ဘီစကစ္။ ေပါင္မံု႔ကင္စားပါ။ အိပ္ရာထလ်င္ ခ်က္ခ်င္း အိပ္ရာကမဆင္းရ။ မႀကိဳက္သည့္ အနံ႔အသက္ ေရွာင္ပါ။ အန္တာမ်ားက ဆရာဝန္ျပပါ။

• Varicose veins ေသြးျပန္ေၾကာထံုးျခင္း၊ ေျခေထာက္ ျမွင့္ထားပါ။ လွဲေနပါ။ အၾကာႀကီး မရပ္-မသြားရ။ ေျခအိပ္-ဖိနပ္ အၾကပ္ မစီးရ။ အထူးလုပ္သားသည့္ ေျခအိပ္သံုးပါ။ အျမဲထိုင္မေနရ။

• ေဖါေရာင္ျခင္း၊ ေျခေထာက္ ျမွင့္ထားပါ။ ဘယ္ဘက္ေစာင္း အိပ္ပါ။ ဆားေလွ်ာ့စားပါ။

• ရင္သား ႀကီးထြားလာမည္၊ နာမည္၊ တင္းမည္။ Nipple ထိပ္ဖ်ား အေရာင္ ရင့္လာမည္။ ထိပ္ဖ်ားဝင္ေနပါက ဆြဲထုတ္ေပးပါ။ ေရခ်ိဳးစဥ္ ႏို႔ထိပ္ဝကို သန္႔ရွင္းေပးပါ။ Areola ေခၚ ႏို႔သီးေဘးမွ အေရာင္ညိဳအဝိုင္းတြင္ ဘဲ-ငန္း အေရျပားလို အသီးလံုးေလးမ်ား ေပၚလာမည္။ ရင္သားတြင္ အလံုး-အႀကိတ္ ရွိ-မရွိ စစ္ေဆးပါ။

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း၊ Antenatal Care (ANC) Prenatal care

မိခင္ေလာင္းတိုင္းအား သာမန္အားျဖင့္ ရက္သတၲ ၄ ပါတ္မွ ၂၈ ပါတ္ အတြင္း တလတႀကိမ္။ ၂၈ ပါတ္ မွ ၃၆ ပါတ္ အတြင္း တလ ၂ ႀကိမ္၊ ၃၆ ပါတ္ မွ ေမြးသည္အထိ တပါတ္တႀကိမ္၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း ANC လုပ္ေပးရ မည္။ ကိုယ္ဝန္ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အသိပညာေပးရမည္။ Body weight အေလးခ်ိန္၊ Blood pressure ေသြးဖိအား တိုင္းပါ။ ကေလးအေနအထားႏွင့္ ႀကီးထြားမႈမ်ား မွတ္တမ္းတင္ပါ။ ကေလးႏွလံုးခုန္သံ။ Fetal Heart Sound (FHS) နားေထာင္ပါ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ အားေဆးမ်ားေပးပါ။ ဆီး၊ ေသြး၊ စစ္ပါ။

ANC မွတ္တမ္းတင္ျခင္း။ ကိုယ္ဝန္ရွိဘူးသမွ် အေရအတြက္ကို G ဟု၎၊ အရွင္ေမြးသမွ်ကို P ဟု၎ ေရးမွတ္ရသည္။ Primigravida သားဦး ကိုယ္ဝန္ကုိ G 1 ဟု မွတ္ၿပီး၊ ေနာက္ကုိယ္ဝန္တိုင္းကို G 1, G 2 စသည္ ေခၚသြားသည္။ တခါမွ မေမြးဖူးလ်င္ P 0 ဟုမွတ္ပါ။ ကိုယ္ဝန္ရွိတိုင္း ကေလးအေကာင္း ေမြးခ်င္မွေမြးမည္။ ပ်က္တတ္သည္။ ကိုယ္ဝန္ပ်က္သည့္ အေရအတြက္ကို P ၏ ေနာက္က အေပါင္းလကၡဏာျဖင့္ ေရးသည္။ ဥပမာ G 3, P 1+1 ဆိုသည္မွာ တတိယကိုယ္ဝန္ ရွိၿပီး၊ ၁ ခါ အေကာင္းေမြး၍ ၁ ခါ ကိုယ္ဝန္ပ်က္ဘူး။

ေနာက္ဆံုးရာသီေပၚခဲ့သည့္ေန႔ Last Menstrual Period (LMP) ေနာက္ဆံုး ေသြးဆင္းေသာလတြင္ ပဌမဆံုး စလာသည့္ ေန႔ကိုယူပါ။ ေမြးဖြားမည့္ရက္ Expected Due Date (EDD) တြက္ပါ။ LMP ထဲသို႔ ၉ လႏွင့္ ၇ ရက္ ေပါင္းထည့္ပါက EDD ရသည္။ EDD ၏ ေရွ႔-ေနာက္ ၂ ပါတ္အတြင္း ေမြးႏိုင္သည္။ သာမန္အားျဖင့္ ေနာက္ဆံုး ရာသီေပၚအၿပီး ရက္ေပါင္း ၂၈ဝ သို႔မဟုတ္ ရက္သတၲပါတ္ ၄ဝ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ (၃၇-၄၂) ပါတ္လည္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။ ကုိယ္ဝန္ေဆာင္ မွတ္တမ္း ေရး မွတ္ရာတြင္ ၁ ပါတ္ = ၇ ရက္၊ တလ = ၄ ပါတ္၊ တလ = ၃ဝ ရက္၊ ျဖင့္သာ တြက္ယူပါ။

ဓါတ္ခြဲစမ္းသပ္ျခင္းမ်ား ေအာက္ပါတို႔ကို ကုိယ္ဝန္ေဆာင္အားလံုး စစ္ေဆးရမည္။

• Blood grouping (A, B, AB, or O)

• Rh factor

• Hemoglobin (Hb)

• Hepatitis B virus

• Urine Sugar

• Urine Albumin

• (STDs, STIs) VDRL

• Ultrasound

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ ေပးရမည့္ ေဆးမ်ား

Anti Tetanus Toxoid (ATT) တလျခားၿပီး၊ မေမြးမီ ၂ ခါထိုးၿပီး ျဖစ္ေစရမည္။ Iron သံဓါတ္၊ Folic acid ေဖါလစ္-အက္စစ္၊ ဗီတာမင္ ဘီအုပ္စု၊ Calcium ကယ္လ္စီယမ္၊ ဗီတာမင္ B 12

ဘာ့ေၾကာင့္ အေလးခ်ိန္ တိုးလာသသနည္း

မိခင္၏အာဟာရမ်ား = ၇ ေပါင္

တိုးလာေသာအေရ၏အေလးခ်ိန္ = ၄ ေပါင္

တိုးလာေသာေသြး၏အေလးခ်ိန္ = ၄ ေပါင္

တိုးလာေသာႏို႔ = ၂ ေပါင္

ႀကီးလာေသာသားအိမ္ = ၂ ေပါင္

ကေလး၏အေလးခ်ိန္ = ၇႔၅ ေပါင္

ေရႁမႊာေရ = ၂ ေပါင္

အခ်င္း၏အေလးခ်ိန္ = ၁႔၅ ေပါင္

စုစုေပါင္း တိုးသည့္အေလးခ်ိန္ = ၃ဝ ေပါင္

ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္ မေသာက္သင့္တဲ့ေဆးမ်ား။ Arbor vitae, Beth root, Black cohosh, Blue cohosh, Cascara, Chaste tree berry, Chinese angelica (Dong Quai), Cinchona, Cotton root bark, Feverfew, Ginseng, Golden seal, Juniper, Kava kava, Licorice, Meadow saffron, Pennyroyal, Poke root, Rue, Sage, ေပြးကိုင္း Senna, Tansy, White peony, Wormwood, Yarrow, Yellow dock, Vitamin A (large doses)

၀က္ျခံေပ်ာက္ေဆး၊ Isotretinoin (Accutane) and Etretinate (Tegison)

အတက္ေပ်ာက္ေဆး၊ Phenytoin (Dilantin) and Carbamezapine (Tegretol)

အမူးေပ်ာက္ေဆး၊ Ergotamine and Methysergide

အကိုက္အခဲ-အနာေပ်ာက္ေဆးမ်ား၊ Aspirin, ibuprofen, and other (NSAIDs)

ေသြးမခဲေဆးမ်ား၊ Anticoagulant drugs

ပဋိဇီဝေဆးမ်ား၊ Azithromycin, Zithromax, Zmax, Zathrin, Erythromycin, Clarithromycin

ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊ ခရီးသြားဝမ္းပ်က္ျခင္း၊ ဝမ္းကိုက္ျခင္းအတြက္ေဆး၊ Furazolidone

အေရာင္ေလွ်ာ့၊ နီျခင္းကိုသက္သာ၊ (အလာဂ်ီ) ျဖစ္ျခင္းကို သက္သာေစသည့္ေဆး၊ Prednisolone

Posted in: က်န္းမာေရး