သတိျပဳပါ ေဆးယဥ္ပါး တီဘီေရာဂါ

Health Digest

တီဘီေရာဂါ (Tuberculosis) သည္ ကမၻာ့အဓိကျပည္သူ႔က်န္းမာ ေရး ျပႆနာတစ္ခုျဖစ္သည္ဟု ေယဘုယ်အားျဖင့္ သိထားၿပီးၾကၿပီ ျဖစ္ပါမည္။ ၄င္းသည္ ကမၻာ့အဓိက ကူးစက္ေရာဂါတစ္ခုျဖစ္သည္သာမက ေဒသတြင္းႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား၏ က်န္းမာေရးကိုလည္း ၿခိမ္းေျခာက္ လ်က္ရွိေသာေရာဂါတစ္ခုျဖစ္ေပသည္။ သို႔ျဖစ္သည္ ႏွင့္အညီ ႏိုင္ငံတကာ အတိုင္းအတာသာမက ေဒသတြင္းႏွင့္ သက္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံတိုင္းကပါ တီဘီ ေရာဂါ တိုက္ဖ်က္ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေရး အတြက္ နည္းလမ္းအဖံုဖံုျဖင့္ ႀကိဳးစား ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိေနဆဲတြင္ပင္ ေနာက္ထပ္ စိန္ေခၚမႈတစ္ရပ္ႏွင့္ ရင္ ဆိုင္ရျပန္သည္။

ယင္းကား ေဆးမတိုးေသာ သို႔ မဟုတ္ ေဆးယဥ္ပါးေသာ တီဘီ ေရာဂါ (Multi Drug Resistant TBMDR TB) ပင္ျဖစ္ပါသည္။ တီဘီေရာဂါဆိုသည္မွာ တီဘီ ပိုးေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ကူးစက္ေရာဂါ တစ္ခုျဖစ္ေၾကာင္း သိထားၾကေပမည္။ တိုက္႐ိုက္ၾကည့္႐ႈ အခ်ိန္တိုကုထံုး (DOTs) ျဖင့္သာ စနစ္တက် ေဆးဝါး ကုသမႈခံယူ မည္ဆိုပါက တီဘီေရာဂါ မွာ မုခ်မေသြ ေပ်ာက္ကင္းေသာ ေရာဂါတစ္ခုျဖစ္ပါသည္။

ေယဘုယ် အားျဖင့္ ၆-လ၊ ၈-လထိ ေဆးဝါး ကုသမႈခံယူလွ်င္ ေပ်ာက္ကင္းသြားၾက ပါသည္။ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါ ကား ထိုသို႔မဟုတ္။ ေရာဂါရွာေဖြရာ တြင္ေရာ ေရာဂါကုသေစာင့္ေရွာက္မႈ ေပးရာတြင္ပါ ပိုမိုခက္ခဲ႐ႈပ္ေထြးသည့္ ျပင္ ေငြကုန္ေၾကးက်လည္းမ်ားသည္။ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါျဖစ္ပြား မႈႏွင့္ ပတ္သက္၍ ကမၻာ့က်န္းမာေရး အဖြဲ႕ (WHO) ခန္႔မွန္းခ်က္အရ ၂၀ဝ၈ ခုႏွစ္တြင္ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီျဖစ္ပြားမႈ ၄၄၀ယဝ၀ဝ ရွိၿပီး ၄င္းတို႔အနက္မွ ၁၅၀ယဝ၀ဝ ေသဆံုးမႈရွိေၾကာင္း သိရွိရ ပါသည္။ အိႏၵိယႏွင့္ တ႐ုတ္ျပည္တြင္ ကမၻာ့ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါျဖစ္ပြားမႈ ၏ ထက္ဝက္ခန္႔ရွိေၾကာင္းလည္း သိရ ပါသည္။

ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ (WHO) အေရွ႕ေတာင္အာရွ နယ္ေျမအတြင္းတြင္ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီျဖစ္ပြားမႈႏႈန္းမွာ လူ နာသစ္မ်ားတြင္ ၁.၇-၄.၂ ရာခိုင္ ႏႈန္းႏွင့္ လူနာေဟာင္းမ်ားတြင္ ၁၀ - ၃၄.၇ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိသည္ဟု သိရ ပါသည္။ ၂၀၁၁ အစီရင္ခံစာအရ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီ ျဖစ္ပြားသူေပါင္းမွာ နယ္ေျမအတြင္း ၁၃၀ယ ဝ၀ဝ ခန္႔ရွိၿပီး တစ္ကမၻာလံုး ေဆးယဥ္ပါးတီဘီ ျဖစ္ ပြားသူေပါင္း၏ ၃ ပံု ၁ ပံု ခန္႔ရွိရာ နယ္ေျမအတြင္း ေဆးယဥ္ပါးတီဘီ၏ အတိုင္းအတာကို မွန္းဆၾကည့္ႏိုင္ပါ သည္။ ပိုမို၍ ဆိုးဝါးေသာ ေဆးယဥ္ ပါးတီဘီေရာဂါ (Extensively Drug Resistant TB - XDR TB)သည္ပင္ ေဒသတြင္းႏိုင္ငံငါးႏိုင္ငံ (ဘဂၤလားေဒ့ရွ္၊ အိႏၵိယ၊ အင္ဒိုနီးရွား၊ နီေပါႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံ)တြင္ စတင္ျဖစ္ပြားေန ေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္လည္း ၂၀ဝ၈ ခုႏွစ္တြင္ ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ အမ်ိဳးသား အဆင့္ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီ ဆန္းစစ္ ျခင္း (Nationwide Drug Resistance Survey) အရ လူနာသစ္ တြင္ ၄.၂ ရာခိုင္ႏႈန္းႏွင့္ လူနာေဟာင္း တြင္ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိေၾကာင္းသိရပါ သည္။ က်န္းမာေရးဝန္ႀကီးဌာနက ဦးေဆာင္၍ ေဆး႐ံုႀကီးမ်ားမွ ကြ်မ္း က်င္သူ ဆရာဝန္ပါရဂူႀကီးမ်ား၊ အမ်ိဳး သား တီဘီေရာဂါတိုက္ဖ်က္ေရး စီမံ ကိန္း (NTP)၊ WHO ႏွင့္ အျခား အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္း (NGOs) မ်ားမွ ပုဂၢိဳလ္မ်ားပါဝင္ေသာ အမ်ိဳးသားအဆင့္ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီ ဆိုင္ရာ ေကာ္မတီတစ္ရပ္ကို ဖြဲ႕စည္း ခဲ့ပါသည္။ ထို႔ျပင္ ရန္ကုန္ႏွင့္ မၱေလး ၿမိဳ႕မ်ားတြင္ စတင္၍ NTP ၊ MSFHolland ႏွင့္ WHO တို႔ႏွင့္ပူးေပါင္း ကာ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရွ႕ေျပးစီမံခ်က္ (MDR-TB Pilot Project)ကို ၂၀ဝ၉ ခုႏွစ္တြင္ စတင္အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိပါသည္။ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါမွာ အမွန္စင္စစ္ လူလုပ္ေသာျပႆနာ (Man-made Problem)ပင္ ျဖစ္ပါ သည္။ တီဘီေဆးကုသမႈေပးရာတြင္ ေဆးကုထံုးႏွင့္ မေလ်ာ္ညီဘဲ ကုသ ျခင္း၊ ေဆးဝါးအခ်ိန္အဆႏွင့္ အႀကိမ္ ေရ မမွန္ကန္ျခင္း၊ ေဆးဝါးအရည္ အေသြးနိမ့္က်ေနျခင္း၊ တီဘီေဆး မ်ားကို က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ ေပးသူက ၫႊန္ၾကားသည့္အတိုင္း စနစ္တက် အခ်ိန္မွန္မွန္မေသာက္သံုး ျခင္းႏွင့္ တီဘီပိုးအားလံုးကင္းစင္၍ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈေပးသူက ေဆးရပ္ရန္ ဆံုးျဖတ္မေပးမီ မိမိ သေဘာႏွင့္ ေဆးရပ္လိုက္ျခင္းစသည္ တို႔သည္ အဓိကအေၾကာင္းတရားမ်ား ျဖစ္ၾကပါသည္။

ယင္းေနာက္မွ ]ေဆး ယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါရွိသူ}ထံမွ တိုက္ ႐ိုက္ကူးစက္ခံရျခင္းသည္လည္း အ ေၾကာင္းတစ္ေၾကာင္း ျဖစ္လာပါသည္။ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီ (MDR-TB) ဆိုသည္မွာ တီဘီေရာဂါကုသရာတြင္ အစြမ္းထက္ဆံုး ပထမတန္း ေဆး ၂ မ်ိဳးျဖစ္သည့္ Isoniazid ႏွင့္ Rifampicin ေဆးမ်ားကို ယဥ္ပါးသြား သည့္ တီဘီဗက္တီးရီးယားပိုးမ်ား ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားသည္။ သာမန္တီဘီ ေရာဂါကုထံုးျဖင့္ ေဆးကုသမႈခံယူေန ရင္း ေရာဂါလကၡဏာမ်ား သက္သာ မလာဘဲ ပိုမို၍ ဆိုးဝါးလာျခင္း၊ သလိပ္ ျပန္လည္ စစ္ေဆးရာတြင္လည္း တီဘီေရာဂါပိုး ဆက္လက္ေတြ႔ရွိေန ျခင္း၊ ဓာတ္မွန္ျဖင့္ ျပန္လည္စစ္ေဆး ရာတြင္ တီဘီေရာဂါေတြ႕ရွိခ်က္မ်ား ပိုမို၍ ဆိုးဝါးလာျခင္း စသည္ျဖင့္ ေရာဂါကုသမႈမေအာင္ျမင္သည့္ လကၡ ဏာမ်ားေတြ႔ရွိပါက ေဆးယဥ္ပါး တီဘီသံသယျဖစ္ဖြယ္ရာရွိသည္ဟု ဆို ႏိုင္ပါသည္။ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီကို ေရာဂါ ရွာ ေဖြရန္အတြက္ သံသယရွိလူနာ၏ သလိပ္ကိုယူ၍ ဓာတ္ခြဲခန္းတြင္ ပိုး ေမြးရပါသည္။

၄င္းပိုးမ်ား တီဘီေဆး မ်ားႏွင့္ ယဥ္ပါးျခင္း ရွိ၊ မရွိကိုလည္း ဓာတ္ခြဲခန္းတြင္ ဆက္လက္၍ စမ္း သပ္စစ္ေဆးရမည္ျဖစ္ပါသည္။ ေဆး ယဥ္ပါးတီဘီကုသရာတြင္ ၂ ႏွစ္ခန္႔ ၾကာျမင့္မည္ျဖစ္ၿပီး ပံုမွန္တီဘီေဆး မ်ားသာမက ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါ ကုသရန္ သတ္မွတ္ထားေသာ ထိုး ေဆးအပါအဝင္ ေဆးဝါးအသစ္မ်ား ျဖင့္ ကုသရမည္ျဖစ္ပါသည္။ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါကူးစက္ ျပန္႔ပြားမႈမရွိေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရန္ အတြက္ သာမန္တီဘီေရာဂါကဲ့သို႔ပင္ ေရာဂါပိုးရွိသူထံမွ အျခားသူမ်ားသို႔ ေရာဂါကူးစက္မႈမရွိေအာင္ က်န္းမာ ေရးဌာနမွ ၫႊန္ၾကားခ်က္မ်ားအတိုင္း ေနထိုင္ျပဳမူၾကရန္ လိုအပ္ပါသည္။ စကားေျပာ၊ ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆိုးရာ တြင္ ပါးစပ္ႏွာေခါင္းစည္း (Surgical Mask) တပ္ဆင္အသံုးျပဳျခင္း၊ သလိပ္ ေထြးရာတြင္ ပိုးသတ္ေဆးထည့္ထား ေသာ အဖံုးပါခြက္ထဲသို႔ေထြးၿပီး ေတြ႕ ကရာစြန္႔မပစ္ဘဲ တြင္းနက္နက္တူးၿပီး စြန္႔ပစ္ကာ ေျမႀကီးဖို႔ျခင္း၊ ေရအိမ္ထဲ သို႔ စြန္႔ပစ္ျခင္း၊ မီး႐ိႈ႕ျခင္း၊ အိပ္ခန္း၊ ဧည့္ခန္းစသည္မ်ားတြင္ ေလဝင္ေလ ထြက္ေကာင္းေစရန္အတြက္ ျပတင္း တံခါးမ်ားကို ဖြင့္ထားျခင္း၊ ေရာဂါရွိသူ ႏွင့္ မိသားစုျခင္ေထာင္တစ္ခုတည္း မအိပ္ျခင္း၊ အိမ္တြင္ ေနေရာင္ျခည္ႏွင့္ ေလေကာင္းေလသန္႔ရေစရန္ ေဆာင္ ရြက္ျခင္း၊ မ်က္ႏွာသုတ္ပဝါ၊ လက္ကိုင္ ပဝါ သီးသန္႔ထားကာ ေလွ်ာ္ဖြပ္ၿပီး ျပန္လည္အသံုးျပဳျခင္းစသည္ စသည္ နည္းလမ္းမ်ားကို ဂ႐ုဏာထားကာ က်င့္သံုးရန္ လိုအပ္ပါသည္။ တီဘီေရာဂါသည္ ေရာဂါပိုးရွိသူ ထံမွ တျခားသူထံသို႔ ေလထဲမွတစ္ ဆင့္ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႕ၿပီး အတူေန အနီး ကပ္ေနထိုင္သူမ်ား (Contacts) ကို ကူးစက္ႏိုင္ေျခပိုမ်ားေသာေၾကာင့္ က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းမ်ားက စနစ္တက် ထိေရာက္စြာ ကုသမႈေပးျခင္းက အ ေရးႀကီးသကဲ့သို႔ တစ္ဖက္ကလည္း တီဘီလူနာအေနျဖင့္ ဆရာဝန္ ၫႊန္ ၾကားသည့္အတိုင္း ေပ်ာက္ကင္းသည္ အထိ စနစ္တက် ေဆးဝါးကုသမႈ ခံယူ ျခင္းသည္လည္း အေရးပါလွေၾကာင္း အသိေပးလိုပါသည္။ အေထြေထြေရာဂါကု ဆရာဝန္ မ်ားအေနႏွင့္လည္း ေဆးယဥ္ပါးတီဘီ ေရာဂါ သံသယရွိလူနာကို သက္ဆိုင္ ရာ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီကုသႏိုင္ေသာ အထူးကု ေဆး႐ံု၊ ဌာနမ်ားသို႔ စနစ္ တက် လႊဲအပ္ၫႊန္းပို႔ရန္လည္း လိုအပ္ ပါသည္။

ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါစတင္ ျဖစ္ပြားလာမႈႏွင့္ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႕လာမႈ သည္ အရည္အေသြးျပည့္မီေသာ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈလုပ္ငန္းမ်ား ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ေရးအတြက္ က႑ ေပါင္းစံု၊ ဘက္ေပါင္းစံုမွ ပူးေပါင္းပါဝင္ ဖို႔လိုအပ္ေၾကာင္း မီးေမာင္းထိုးျပ လ်က္ရွိပါသည္။ ထို႔ျပင္ ႏိုင္ငံမ်ားရွိ ရႏိုင္သမွ်ေသာ စြမ္းအားအရင္းအျမစ္ မ်ားကို အသံုးခ်ၿပီး ေဆးယဥ္ပါးတီဘီ ရွာေဖြကုသမႈကို ပိုမို၍ လက္လွမ္းမီ လာေအာင္ ျပဳလုပ္ရန္အတြက္လည္း ၫႊန္ျပလ်က္ရွိပါသည္။ ေဆးယဥ္ပါး တီဘီျပဳစုကုသေစာင့္ေရွာက္မႈေပးရာ တြင္ လူနာမ်ားအတြက္ စိတ္ဓာတ္ ေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ေငြေၾကးပံ့ပိုးမႈ ဆိုင္ရာ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးမ်ား လည္း ပါဝင္ရာ ျပည္သူလူထုအား ေထာက္ပံ့မႈ (Community Support) မွာ အေရးႀကီးေသာအခ်က္တစ္ခု ျဖစ္လာပါသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္လည္း ေဆး ယဥ္ပါးတီဘီ စီမံခ်က္ကို ေရွ႕ႏွစ္မ်ား တြင္ ပိုမို၍ တိုးခ်ဲ႕ေဆာင္ရြက္သြားမည္ ျဖစ္ရာ အမ်ိဳးသားတီဘီေရာဂါ တိုက္ ဖ်က္ေရး စီမံကိန္းနွင့္အတူ လူမႈေရး အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ အေထြေထြေရာဂါ ကု ဆရာဝန္မ်ား၊ ပုဂၢလိက က်န္းမာ ေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈေပးေနသူမ်ား၊ ျပည္သူလူထုႏွင့္ တီဘီလူနာမ်ားပါ မက်န္ ခ်မွတ္ထားေသာ မူဝါဒမ်ားႏွင့္ အညီ ပူးေပါင္းလက္တြဲေဆာင္ရြက္ၾက ရန္ အခ်ိန္က်ေရာက္ေနၿပီျဖစ္ပါသည္။ နိဂံုးခ်ဳပ္အားျဖင့္ ေဆးယဥ္ပါး တီဘီေရာဂါျပန္႔ပြားကူးစက္မႈ ကာ ကြယ္ေရး၊ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ေရးႏွင့္ ကုသေစာင့္ေရွာက္မႈေပးေရး လုပ္ငန္း စဥ္ အရပ္ရပ္ ေအာင္ျမင္ေစေရး အတြက္ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္သူ မ်ားသာမက ျပည္သူတစ္ရပ္လံုးကပါ အဆင့္ဆင့္ အသိေပး၊ ပညာေပးျခင္း၊ လမ္းၫႊန္ပံ့ပိုးေဆာင္ရြက္ေပးျခင္း၊ မိမိ တို႔ စြမ္းႏိုင္သမွ် ကိုယ္အား၊ ဥာဏ္ အား၊ စိတ္ဓာတ္အားတို႔ျဖင့္ အမ်ိဳး သားေရး အသိစိတ္ဓာတ္ရွိရွိ ပါဝင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းသည္ မရွိမျဖစ္ လို အပ္ေၾကာင္း တိုက္တြန္းေဖာ္ျပလိုက္ ရပါသည္။

ေဒါက္တာသက္ႏုိင္ေမာင္

Posted in: က်န္းမာေရး