ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈေတြလုပ္ဖုိ႔အတြက္ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈရွိေရး လိုအပ္ေနေသးတယ္လို႔ အမ်ဳိးသား ဒီမိုကေရစီအဖဲြ႔ခ်ဳပ္ NLD ကေျပာလုိက္ပါတယ္။ အေမရိကန္ဘဏ္လုပ္ငန္းနဲ႔ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈဆိုင္ရာ အေရးယူ ပိတ္ဆို႔မႈေတြကို ေလွ်ာ့ေပါ့ဖယ္ရွားလိုက္ၿပီလို႔ အေမရိကန္အစိုးရက ေၾကညာခဲ့တဲ့အေပၚမွာ NLD ကခုလို တံု႔ျပန္တာျဖစ္ပါတယ္။ ခုလို အေမရိကန္ကထပ္ၿပီး ေလွ်ာ့ေပါ့လိုက္တဲ့ အေရးယူမႈေတြက အေမရိကန္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြ ပိုၿပီး အက်ဳိးမ်ား ေစေပမဲ့ ျပည္တြင္းလုပ္ငန္းေတြအတြက္လည္း သက္ေရာက္မႈ ရွိလာႏိုင္တယ္လို႔ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္တေယာက္က ေျပာပါတယ္။ အျပည့္အစံုကို မစုျမတ္မြန္က တင္ျပေပးထားပါတယ္။
၁၅ ႏွစ္နီးပါးအတြင္းမွာ အေမရိကန္စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြ ျမန္မာနိုင္ငံမွာ ျပန္ၿပီးရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံႏိုင္ဖုိ႔ အေမရိကန္အစိုးရက ခြင့္ျပဳလိုက္သလို ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အေမရိကန္ဘ႑ာေရးလုပ္ငန္းေတြ ဝန္ေဆာင္ မႈေပးႏိုင္ေရးအတြက္ကိုလည္း ခြင့္ျပဳလိုက္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုုင္ငံက ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြကို အသိအမွတ္ျပဳတဲ့ အေနနဲ႔ ခုလိုအေရးယူမႈေတြကို ထပ္ၿပီး ေလွ်ာ့ေပါ့တာလို႔ အေမရိကန္အစိုးရ ထုတ္ျပန္တဲ့ ေၾကညာခ်က္ထဲ မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံက ႏိုင္ငံေရးအေျပာင္းအလဲေတြအေပၚမွာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက အရမ္းကာေရာ အေကာင္းျမင္လြန္းေနတယ္လို႔ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီ ဥကၠ႒ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ က ေျပာေနခ်ိန္မွာ ခုလို အေမရိကန္က ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆုိ႔မႈေတြကို ထပ္ၿပီး ဖယ္ရွားေပးလိုက္တာျဖစ္ပါတယ္။
ဒီအေပၚမွာ NLD ပါတီရဲ႕ သေဘာထား ဘယ္လိုရွိပါသလဲ၊ NLD ေျပာခြင့္ရသူ ဦးအုန္းႀကိဳင္က လက္ရွိျမန္မာႏိုင္ငံ အေျခအေနဟာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈေတြ လုပ္ႏိုင္ဖုိ႔ ပြင္းလင္းျမင္သာမႈေတြ လိုအပ္ေနဆဲျဖစ္ တယ္လို႔ တံု႔ျပန္ပါတယ္။
“ဒါကေတာ့ အေမရိကန္အစိုးရက သူ႔ရဲ႕ေဆာင္ရြက္ပိုင္ခြင့္ေတြထဲက သူ႔ဖာသာသူ ေဆာင္ရြက္တာပါ။ က်ေနာ္တို႔အေပၚမွာ ဒီမိုကေရစီေရးအတြက္ အလြန္ထက္သန္တဲ့ေစတနာ ထားတယ္ဆိုတာလည္း က်ေနာ္တို႔ သေဘာတူပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ transparency ရွိဖို႔နဲ႔ ေနာက္ ဒီမုိကေရစီေရးကို ေရွ႕႐ႈတဲ့၊ တဘက္မွာလည္း စီးပြားေရးတုိးတက္လာတာနဲ႔ တၿပိဳင္နက္တည္းမွာ ဒီမုိကေရစီေရးကိုပါ ပုိၿပီးေတာ့ရွင္သန္ေစမယ့္ ပိုၿပီးေတာ့ ဆထက္တပိုး တိုးၿပီးေတာ့ လြတ္လပ္ခြင့္ေတြ၊ ျပည္သူလူထုရဲ႕လြတ္လပ္ခြင့္ေတြ ပိုၿပီးေတာ့ ရလာဖုိ႔အတြက္ ဦးတည္ၿပီးလုပ္ရင္ေတာ့ ပိုေကာင္းမယ္လို႔ ျမင္ပါတယ္ခင္ဗ်ာ။”
အေမရိကန္အစိုးရက အခုေနာက္ဆံုး ေလွ်ာ့ေပါ့ေပးလိုက္တဲ့ အေရးယူ ဒဏ္ခတ္မႈေတြဟာ အဓိကအားျဖင့္ အေမရိကန္ စီးပြားေရးေတြအတြက္ အက်ဳိးပိုရွိႏိုင္တယ္လို႔ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္တခ်ဳိ႕က ျမင္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံလာႏိုင္တဲ့ အေမရိကန္ လုပ္ငန္းႀကီးေတြ အတြက္ ေငြေအျပာင္း အေရႊ႕လုပ္နိုင္ဖုိ႔ ဘ႑ာေရးလုပ္ငန္းေတြ လိုအပ္လာမွာျဖစ္လို႔ပါ။ ဒီေတာ့ ျပည္တြင္း ဘဏ္လုပ္ငန္းေတြ အတြက္ေရာ ဘယ္လိုအက်ဳိးရႏိုင္ပါသလဲ။ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္တေယာက္ေျပာျပတာကေတာ့-
“ဘဏ္လုပ္ငန္းကေတာ့ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ဆက္သြယ္ႏုိင္ေလ၊ အက်ဳိးရွိေလေပါ့။ သူတို႔ေတြ ဝင္လာတဲ့ အခါမွာ အထူးသျဖင့္ Insurance တုိ႔လို မ်ဳိးေတြမွာ အဓိက finacial market ေတြမွာ အဓိက အေျခ ခံေတြျဖစ္ တဲ့ အေမရိကန္ဘက္က ဝင္လာႏုိင္မယ္ဆိုရင္ ျပည္တြင္းဘက္က နည္းပညာ အရေရာ ၊ ေငြေရးေၾကးေရး အရေရာ အက်ဳိး အမ်ားႀကီးရွိႏိုင္ပါတယ္။ ကုမၸဏီႀကီးေတြ ေရာက္လာတာနဲ႔အမွ် သူတို႔ရဲ႕ facility ေတြကို service လုပ္ေပးႏုိင္တဲ့--- ကေတာ့ လိုလာမွာေပါ့ေနာ္။ အဲဒီေတာ့ အနည္းဆံုးေတာ့ --- ရွိလာ မယ္လို႔ ယူဆရတာေပါ့။”
အေမရိကန္ ဘဏ္လုပ္ငန္းေတြဘက္က ကန္႔သတ္ခ်က္ေတြ ေလ်ာ့သြားတဲ့အတြက္ သြင္းကုန္ ထုတ္ကုန္ လုပ္ငန္းေတြအတြက္ ပိုၿပီးေတာ့  အဆင္ေျပနိုင္ သြားမယ္လို႔လည္း ဆုိပါတယ္။
“အရင္တုန္းကဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔က ---- finacing လုပ္ဖို႔ဆိုရင္ အမ်ဳိးမ်ဳိး လုပ္ရတာေတြ ရွိတယ္။ -- တျခား currency ေတြနဲ႔ ဖြင့္ရတာရွိတယ္။ ဒါမ်ဳိးေတြထက္ေတာ့ အမ်ားႀကီး အဆင္ေျပသြား တာေပါ့။  ေတာ္ေတာ္ႀကီးကို အဆင္ေခ်ာသြားႏိုင္ပါတယ္။ အရင္တုန္းကဆိုရင္ က်ေနာ္တုိ႔က ပစၥည္းဝယ္ တာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ဒီ ပစၥည္းေရာင္းတာပဲျဖစ္ျဖစ္ နယူးေယာက္ကို ထြက္သြားတဲ့အခါမွာ က်ေနာ္တို႔မွာ freeze အလုပ္ခံရမွာစိုးတဲ့အတြက္ ေရွာင္ကြင္းၿပီးေတာ့ တျခားေငြေၾကးနဲ႔ဖြင့္ပါတယ္။ ေနာက္တခါ တျခား third country တခုကို အသံုးျပဳတာပဲျဖစ္ျဖစ္ လုပ္ေတာ့ မလုိအပ္ဘဲနဲ႔ က်ေနာ္တုိ႔  Trasation Cost ေတြ ပိုကုန္တာေပါ့ေနာ္။ တခါတေလ တခ်ဳိ႕ဆိုရင္ လုပ္ရတဲ့ေငြရင္းထက္ ၂ ဆေလာက္ ပိုကုန္သြားတဲ့ ဟာမ်ဳိးေတြ ရွိတာေပါ့။ အဲဒါမ်ဳိးေတြကို အမ်ားႀကီး ေရွာင္ကြင္းသြားႏုိင္တယ္ဆိုရင္ trade ကလည္း ပိုၿပီး ေခ်ာေခ်ာေမြ႔ေမြ႔ျဖစ္ သြားႏုိင္တာေပါ့။ ေနာက္တခါက်ေတာ့ ကိုယ့္ရဲ႕ပစၥည္းေတြ- အေမရိကန္မွာထက္ကို တခ်ဳိ႕ပစၥည္းေတြ restriction ရွိေသးတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ဝယ္တဲ့ေနရာေရာ ေရွာင္ကြင္းၿပီး ဝယ္စရာမလိုတဲ့အတြက္ မလိုလားအပ္တဲ့ ကုန္က်စရိတ္ေတြကို ေလွ်ာ့ခ်သြားႏုိင္တာေပါ့။ ၾကားထဲက မလုိဘဲနဲ႔ ေကာ္မရွင္တို႔၊ ပဲြစားခတို႔ နည္းသြားတာေပါ့။ ”
ဦးသိန္းစိန္အစိုးရက စီးပြားေရးနဲ႔ ဘဏ္လုပ္ငန္းဆိုင္ရာ လြတ္လပ္ခြင့္ေတြ လုပ္လာတာေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ စီးပြားေရးလုပ္ဖုိ႔ မ်က္စိက်ေနသူေတြ အေျမာက္အျမားရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံျခားတိုက္႐ိုက္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈဆိုင္ရာ ဥပေဒေတြ မထြက္လာေသးတဲ့အတြက္ေတာ့ လက္ေတြ႔ လာၿပီး ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံၾကတာမ်ဳိး သိပ္မရွိၾကေသး ပါဘူး။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တာဝန္သိရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈေတြကို အေမရိကန္လုပ္ငန္းေတြက စံျပလုပ္ႏုိင္ပါလိမ့္မယ္လို႔ အေမရိကန္အစိုးရထုတ္ျပန္တဲ့ ေၾကညာခ်က္ထဲမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဒီအေပၚ NLD ပါတီေျပာတာကေတာ့ -
“ဒါ- အေမရိကန္လုပ္ငန္းရွင္ေတြရဲ႕ ethic ဆိုရင္ေတာ့ ဘာမွ မေဝဖန္လုိပါဘူး။ အဲလိုျဖစ္ဖို႔ေကာင္းတယ္လို႔သာ က်ေနာ္တုိ႔က ေျပာခ်င္တာပါ။ ႏုိင္ငံျခားေရး ဝန္ႀကီးဌာနကိုပါ ႀကိဳၿပီးေတာ့ ပ႐ိုဂရမ္ေတြ ဘာေတြ တင္ရမယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ဒါကေတာ့ ေဆာင္ရြက္ခြင့္ေတာ့ ေပးလုိက္ၿပီ၊ သို႔ေသာ္လည္း transparence ရွိရဲ႕လား ရွိေသး လား၊ ဒီအရင္းအႏွီးေတြဟာ ျပည္သူလူထုလက္ထဲကို တကယ္အက်ဳိးရွိရွိေရာက္သြားႏုိင္ရဲ႕လား၊ ၿပီးေတာ့ ဒီမုိကေရစီအေရးအတြက္ အေထာက္အကူျဖစ္ႏုိင္သလားဆိုတာ စိစစ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ စိစစ္ႏုိင္ေသး တယ္လို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ အဲလိုပဲျမင္ပါတယ္ခင္ဗ်။”
ျမန္မာႏိုင္ငံက လူ႔အခြင့္အေရးအေျခအေန၊ လာဘ္ေပး လာဘ္ယူမႈေတြနဲ႔ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြအေပၚမွာ စစ္တပ္ပါဝင္မႈ အခန္းက႑ေတြ အေပၚမွာလည္း အေမရိကန္အစိုးရက စိုးရိမ္မႈရွိဆဲလို႔ေတာ့ ဗုဒၶဟူးေန႔က ထုတ္ျပန္တဲ့ အေမရိကန္အစိုးရရဲ႕ ေၾကညာခ်က္ထဲမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္ရွင္။