ႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံျခင္း (Epistaxis)

Healthcare

ႏွာေခါင္း ေသြးလွ်ံျခင္းဆိုတာဟာ ႏွာ ေယာင္ nostrils တစ္ေလွ်ာက္မွ ေသြး ေတြ စီးက်လာျခင္းကို ဆိုလိုပါတယ္။ ႏွာေခါင္း ေသြးလွ်ံျခင္း ၂ မ်ိဳးရွိပါတယ္။ တစ္မ်ိဳး ကေတာ႕ အေရွ႔ပိုင္း anterior လို့ ေခၚၿပီး သူကေတာ႕ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ႕ အေနာက္ပိုင္း Posterior လို့ေခၚပါတယ္။ သူကေတာ႕ အျဖစ္နည္းေလ႕ရွိၿပီး ေဆးကုသမႈလိုအပ္ တဲ႕ အမ်ိဳးအစားမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခါ တစ္ရံ အလြန္ဆိုးဝါးျပင္းထန္တဲ႕အခါမွာ ေသြးေတြဟာ ႏွာတြင္းမ်က္ရည္လမ္း ေၾကာင္း nasolacrimal duct မွ ထြက္ရွိ လာၿပီး မ်က္လံုးကေနေတာင္ ေသြးေတြ ထြက္ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ေသြးေတြနဲ့ ခဲေနတဲ႕ ေသြးေတြဟာ အစာအိမ္ထဲကို ေရာက္ရွိ ႏိုင္ၿပီး ပ်ိဳ႔တာေတြ၊ အန္တာေတြ ျဖစ္လာ ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီကေနတစ္ဆင္႕ ေသႏိုင္တာ ကေတာ႕ ရွားပါးၿပီး ၁၉၉၉ ခုႏွစ္မွာ U.S ၂ .၄ မီလီယံေသဆံုးမႈမွာ ၄ ေယာက္ သာလွ်င္ ေတြ႔ရပါတယ္။

ဘာေၾကာင္႕လူေတြ ႏွာေခါင္းေသြး လွ်ံျခင္း ခံစားရသလဲ။

ႏွာေခါင္းဆိုတာဟာ ခႏၶာကိုယ္မွာ ေသြးေၾကာေတြ လြန္စြာ႐ႈပ္ေထြးမ်ားျပား တဲ႕ အစိတ္အပိုင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႕ ႏွာေခါင္းကို နည္းနည္းေလးျဖစ္ျဖစ္ ထိ ခိုက္မိတာနဲ့ အခန့္မသင္႕ရင္ nasal injury ရၿပီး ေသြးထြက္ႏိုင္ပါတယ္။ အကယ္ ၍ ႏွာေခါင္းနံရံဟာ ေျခာက္ေသြ႔ေနမယ္၊ ကြဲအက္ေနမယ္ဆိုရင္ေတာ႕ ထိခိုက္မိၿပီး တစ္ၿပိဳင္နက္ ႐ုတ္တရက္ခ်က္ခ်င္း ေသြး ထြက္လာႏိုင္ပါတယ္။ ေျခာက္ေသြ႔ပူျပင္း တဲ႕ေဒသေတြမွာ အျဖစ္မ်ားေလ႕ရွိၿပီး ေဆာင္းရာသီေတြမွာ တိုက္တဲ႕ေလက လည္း ေျခာက္ေသြ႔ေနမယ္၊ ပူေႏြးေနမယ္ ဥပမာ အိမ္ထဲက heater ေတြက ထြက္ တဲ႕ ေလပူေတြကေနတစ္ဆင္႕ ႏွာေခါင္း ေသြးယိုတာ ခံစားရႏိုင္ပါတယ္။

အကယ္ ၍ လူေတြက ေသြးခဲတာကို တားဆီးေပး တဲ႕ေဆးေတြ ဥပမာ ေသြးက်ဲေဆးေတြ ျဖစ္တဲ႕ Warfarin, aspirin နဲ့ အျခား အေရာင္က်ေဆးေတြကို ေသာက္သံုးေနတဲ႕ လူေတြက ပိုၿပီးအျဖစ္မ်ားေလ႕ရွိပါတယ္။ အဲဒီလိုအေျခအေနမွာ နည္းနည္းေလး ထိခိုက္မိတာေတာင္မွ ေသြးထြက္ျခင္းက ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္ပါတယ္။ ႏွာေခါင္းေသြးယိုျခင္း ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း ဟာ ေအးတဲ႕ေဆာင္းလရာသီေတြမွာ ပိုမ်ား ၿပီး အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ပိုးဝင္ ေနတဲ႕အေျခအေနမွာ (Respiratory tract infections) ပိုအျဖစ္မ်ားပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံမွာလည္း အျပင္ဘက္ေအးတဲ႕ ေနရာကေန အိမ္အတြင္းပိုင္း ပူေႏြး ေျခာက္ေသြ႔တဲ႕ ပတ္ဝန္းက်င္ကို ႐ုတ္ တရက္ ဝင္ေရာက္လာတဲ႕ အေျခအေနမွာ ႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံျခင္းျဖစ္ပြားႏိုင္ပါတယ္။ ႏွာေခါင္းေသြးယိုျခင္းကို ျဖစ္ေစတဲ႕ အခ်က္ေတြ။ ကိုယ္႕ဘာသာႏွာေခါင္းကို ကလိရာ ကေန ထိလိုက္မိျခင္း၊ ပိုးဝင္ျခင္း၊ ယားယံ ျခင္းႏွင္႕ ယားယံျခင္းမရွိေသာ ႏွာမႊန္ျခင္း၊ ႏွာရည္ယိုျခင္း၊ ေသြးေပါင္ခ်ိန္မ်ားျခင္း (High Blood Pressure) ၊ ေသြးကိုက်ဲေစ တဲ႕ ေဆးေတြေသာက္သံုးျခင္း (Aspirin, Warfarin, etc.)၊ အရက္အလြန္အကြ်ံ ေသာက္သံုးျခင္း၊ တျခားရွားပါးတဲ႕အခ်က္ ေတြကေတာ႕ က်ဴမာေတြ (Tumors) နဲ့ မ်ိဳး႐ိုးလိုက္တဲ႕ ေသြးေရာဂါေတြပဲျဖစ္ပါ တယ္။

ႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံရင္ ဘာလုပ္မလဲ။

ႏွာေခါင္းေသြးယိုၿပီဆိုရင္ အရင္ဆံုး ျပဳလုပ္ရမွာကေတာ႕ စိတ္မလႈပ္ရွားပါနဲ့။ စိတ္ၿငိမ္ၿငိမ္ထားပါ။ တခ်ိဳ႔ႏွာေခါင္းေသြးယို ျခင္းဟာ တကယ္ျဖစ္ေနတာထက္ ပိုဆိုး သေယာင္ထင္ရတတ္ပါတယ္။ ႏွာေခါင္း ေသြးယိုျခင္း အမ်ားစုဟာ မိမိဘာသာ အိမ္မွာပဲ ကုသလို့ရပါတယ္။ အကယ္၍ သင္ ႏွာေခါင္းေသြးယိုၿပီဆိုလွ်င္ ပထမဆံုး ထိုင္လိုက္ပါ။ ၿပီးရင္ ေရွ႔ဘက္ကို ခႏၶာ ကိုယ္ကို အနည္းငယ္ယိုင္လိုက္ပါ။ သင္႕ရဲ႔ ဦးေခါင္းဟာ သင္႕ႏွလံုးရဲ႔ အထက္မွာရွိ ေနျခင္းက ႏွာေခါင္းထဲက ေသြးယိုျခင္းကို နည္းပါးေစပါတယ္။ အေရွ႔ဘက္ကို ယိုင္ လိုက္ျခင္းအားျဖင္႕ ႏွာေခါင္းထဲက ေသြး ေတြဟာ လည္ေခ်ာင္းထဲဝင္မယ္႕အစား ႏွာေခါင္းထဲက ထြက္သြားေစပါတယ္။ အကယ္၍ သင္ေနာက္ကို လွန္မိမယ္ဆို ရင္ေတာ႕ သင္ဟာ ေသြးေတြကို မ်ိဳခ်မိမွာ ပါပဲ။ ဒါဆိုရင္ေတာ႕ ပ်ိဳ႔တာေတြ၊ အန္တာ ေတြ၊ ဝမ္းသြားတာေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါ တယ္။ သင္႕ရဲ႔လက္မနဲ့ လက္ညႇိဳးကို ေပ်ာ႕ ေပ်ာင္းတဲ႕ အေနအထားနဲ့ သင္႕ႏွာေခါင္း ထဲက ေသြးေတြကို ေျဖးညႇင္းစြာ ညႇစ္ ထုတ္ပါ။ ညႇစ္ရမယ္႕ေနရာကေတာ႕ သင္႕ ႏွာေခါင္းရဲ႔ အဆံုးပိုင္းနဲ့ မာေက်ာၿပီး အ႐ိုး ပံုစံရွိတဲ႕ေနရာၾကားထဲမွာပါပဲ။ သင္႕ႏွာေခါင္း ကို ေသြးေတြထြက္တာ ရပ္တဲ႕အထိ ကိုင္ ထားပါ။ အနည္းဆံုး ၅ မိနစ္ေလာက္ေပါ႕။ ေသြးေတြ ဆက္ထြက္ေနတုန္းပဲဆိုရင္ေတာ႕ ေနာက္ထပ္ ၁၀ မိနစ္ေလာက္ထိ ဆက္ ကိုင္ထားလိုက္ပါ။ ဒါ႕အျပင္ ႏွာေခါင္းေပၚ ကို ေရခဲတံုး၊ ေရခဲဝတ္လည္း တင္ေပး ႏိုင္ပါတယ္။ ေသြးထြက္တာရပ္သြားၿပီဆို ရင္ေတာ႕ ေသြးထပ္ထြက္ေစမည္႕အျပဳအမူ မ်ားကို ေရွာင္ပါ။ ဥပမာ- ႏွာေခါင္းကို ထိခိုက္မိျခင္း အေရွ႔ဘက္ကို ခႏၶာကိုယ္ကို ဆက္ယိုင္ေနျခင္းတို့ပဲျဖစ္ပါတယ္။

ႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံျခင္း ထပ္မျဖစ္ရ ေအာင္ ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ။
၁။ အိမ္သို့ျပန္ၿပီး အနားယူပါ။ ဦးေခါင္းကို ၃၀ မွ ၄၅ ဒီဂရီသို့ျမႇင္႕ထား ပါ။
၂။ ႏွာေခါင္းထဲသို့ မည္သည္႕အရာမွ ထိုးထည္႕ျခင္းမျပဳပါနဲ့။
၃။ ႏွာေခ်ခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ႕ ပါးစပ္ကိုဟထားပါ။ ဒါဆိုရင္ ေလေတြက ႏွာေခါင္းကေန မထြက္ဘဲ ပါးစပ္ကေန ထြက္သြားမွာျဖစ္ပါတယ္။
၄။ ဝမ္းခ်ဳပ္မခံပါနဲ့ (ဝမ္းခ်ဳပ္လို့ ညႇစ္ရတဲ႕အခါမွာ ဝမ္းဗိုက္အတြင္း ဖိအား မ်ားလာျခင္း Intraabdominal Pressure တက္လာတဲ႕အခါ ေသြးေတြကို ညႇစ္ထုတ္ သလို ျဖစ္တဲ႕အတြက္ ေသြးျပန္လွ်ံႏိုင္တဲ႕ အတြက္ပါ)။
၅။ သင္႕ရဲ႔ဦးေခါင္းကို ႏွလံုးရဲ႔အထက္ မွာ ရွိေနပါေစ။
၆။ ေဆးလိပ္ လံုးဝမေသာက္ပါနဲ့။
၇။ ၂၄ နာရီအတြင္း ပူလြန္းတဲ႕ အရည္ေတြ မေသာက္ပါနဲ့။ ေအးေသာ ေပ်ာ႕ေသာ အစာမ်ားသာစားပါ။
၈။ Aspirin, Ibuprofen, Clopidogrel busulfate နဲ႔ Warfarin ကဲ႕သို့ ေဆးေတြကိုေရွာင္ပါ။ ဆရာဝန္က ၫႊန္ၾကားထားတယ္ဆိုရင္ ဆရာဝန္ကို ဆက္သြယ္ၿပီး ေဆးေသာက္တာ ရပ္သင္႕ မရပ္သင္႕ အႀကံဉာဏ္ေတာင္းပါ။
၉။ အကယ္၍ ေသြးျပန္ယိုလာခဲ႕ လွ်င္ ႏွာေခါင္းထဲက ေသြးခဲေတြကို လက္မ လက္ညႇိဳးနဲ့ ညႇစ္ထုတ္ျခင္းအား ျဖင္႕ ဖယ္ရွားပါ။ ယာယီအားျဖင္႕ Afrin သို့မဟုတ္ Neo-Synephrine ကဲ႕သို့ စပေရးေတြကို သံုးႏိုင္ပါတယ္။ ဒီစပေရး ေတြက ေသြးေၾကာေတြကို က်ဥ္းေစၿပီး ေသြးေပါင္ခ်ိန္ေတြတက္ေနရင္ေတာ႕ မသံုး သင္႕ပါဘူး။
၁၀။ အကယ္၍ ေသြးမရပ္ေသးဘူး ဆိုရင္ ဆရာဝန္ရဲ႔ကုသမႈကို စနစ္တက် ခံယူပါ။

Posted in: က်န္းမာေရး